CU
TƯỜNG
Cu
Tường lấm lét, mắt trước mắt sau, rồi nhanh như cắt,
leo qua cổng sắt vào sân. Cái cổng chỉ cao hơn một thước
và chẳng bao giờ khoá. Ðáng lẽ đẩy cổng vào thì nó
lại nghịch ngợm leo qua. Cổng không cao nên nó không sợ ngã.
Nhưng sợ bị ông ngoại hay bố mẹ nó mắng. Có khi không
leo, thì nó đu một chân lên ngạch cửa, một chân đạp đạp
dưới đất cho cửa mở ra mà vào sân.
Cu Tường mới sáu tuổi, người gầy dài, rắn rỏi.
Tóc húi « cua » để lộ cái trán rộng, bướng
bỉnh. Nó thông minh, lanh lẹ, lém lỉnh lại thêm dí dỏm, cũng
như đôi lúc nó già dặn, ăn nói như « ông cụ non
». Nó giản dị, không biết làm dáng như đa số trẻ con
ở nước Pháp này, nên khi tóc nó khá dài thì bố nó lại
lôi ra hớt thật ngắn, kiểu lính mới tò te, không đưa ra
tiệm cho đõ tốn tiền. Nó ngoan ngoãn đi lấy ghế đẩu kê
ngoài sân, dưới giàn hoa hồng và lấy cái khăn trải bàn
lớn quấn quanh người che từ cổ xuống tới sát đất.
Hớt xong, nó tự xoa cái đầu tròn vo, cười khen bố nó
hớt giỏi quá, không đau mà lại đẹp nữa, làm bố nó
phải bật cười. -
Cái thằng, thiệt tình... Nó
sinh ra ở bên Pháp. Bố mẹ nó vượt biên sang tị nạn ở
nước này từ gần 20 năm nay. Họ lấy nhau cách đây tám năm.
Nhờ ở nhà toàn nói tiếng Việt với nhau và cả với nó,
nên nó không bị đớ lưỡi như phần đông trẻ con sinh ra
ở xứ người. Không những thế, nó còn dùng và hiểu rất
nhiều từ ngữ Việt Nam xưa và nói đặc giọng bắc vì ông
ngoại hay trò chuyện với nó. Cách đúng 72 năm, mà hai ông
cháu thân nhau và trò chuyện với nhau như hai người bạn. Có
hôm, mặt hãnh diện, nó thủ thỉ khoe với mẹ : -
Mẹ biết không, buồn cười
lắm, ông gọi Tường bằng anh. Có khi ông bảo, nó bắt chước
giọng ông ngoại, « anh ở nhà trông nhà nhé, ông phóng
ra chợ một tí » thì Tường lại bảo « ông ơi,
tại sao ông phải phóng đi? Ông cứ đi chầm chậm cũng được,
lỡ ông ngã thì sao? » Mẹ
nó hỏi : -
Thế Tường có thích ông
gọi bằng anh không? -
Thích
chứ, Tường lớn rồi chứ bộ. Chỉ có mẹ cứ tưởng Tường
còn nhỏ. Trong
bàn ăn, nó nói thao thao bất tuyệt, đến nỗi nhiều khi
bố nó phải gắt lên : -
Mày có im hay không, bố
mẹ mệt muốn chết mà mày cứ lải nhải mãi. Cụt
hứng, nó ngồi xụi lơ, cúi gầm mặt xuống và chậm chạp
ăn. Ðược một chốc, ông ngoại thương hại, gợi chuyện
cho không khí bớt căng thẳng, thế là nó lại tươi tỉnh và
lại bắt đầu kể chuyện. Chỉ một phút sau, mắt nó lại
sáng long lanh và miệng lại tí toét không ngớt. Dù sao mắt
vẫn liếc bố mẹ thăm dò phản ứng. Khi thấy có vẻ còn
có thể ăn mắng nữa, nó thỏ thẻ: -
Thì Tường thấy bố
mẹ mệt nên kể chuyện cho bố mẹ vui đấy chứ. Ông
và bố mẹ nó đều phải phì cười. Bố nó chẳng thể làm
sao hơn, đành lắc đầu than : -
Ôi cái thằng này,
thiệt tình... Biết
không bị mắng nữa, nó láu cá nhại bố: -
Ôi cái thằng này,
thiệt tình... Hai
mắt nó nhìn bố nó cười long lanh. Nó
kể hết chuyện trong trường đến chuyện ông cho nó và con
em đi chơi những đâu. Nào là chuyện mấy đứa bạn tây
ranh mãnh rủ rê nhau giả làm gió tốc váy mấy đứa bạn
đầm. Chuyện thằng Julien mê con Marie Claire, xếp hàng vào
lớp cũng cặp với nó, ngồi trong lớp cũng ngồi gần nó.
Chuyện thằng Jukien « tâm sự » với Tường là
sau này lớn lên sẽ lấy con Marie Claire, không lấy ai khác
cả. Còn Tường thì chẳng thích con nào cả, nhưng có một
con khoái Tường, nó tên Aisha, người Rệp, chuyên môn cho Tường
chewing gum. Hay là chuyện ông cho đi Jardin des Plantes xem
nhiều loại cây trồng ở đây và nhiều cây chỉ trồng ở
các nước có nhiều mặt trời như ở Việt Nam. Lại coi xương
mấy con khủng long và các con thú nhồi rơm. Nào là đi La
Geode xem vũ trụ, trăng sao cùng các hành tinh, nào là đi manège
ở thương xá gần nhà. Ông không có nhiều tiền nên mỗi
đứa chỉ được đi một vòng, hơi ít, nếu được đi thêm
vòng nữa thì thích hơn. Rồi ông lại chỉ cho nó cách
chụp ảnh. Nó chạy tìm những « tác phẩm »
của nó. Quả thật nó chụp được lắm, không cắt đầu
cắt chân. Có một điều nó nhắc đi nhắc lại là hai anh
em nó không vòi vĩnh ông bao giờ, nhưng tự nhiên ông cũng
mua kẹo, mua cà rem cho bọn nó. Mỗi lần nó kể chuyện,
trong bữa cơm chiều, thì ông ngoại và bố mẹ nó lại cười
ngất vì cách diễn tả rất hồn nhiên của nó. Mà chiều nào
cũng có chuyện để kể và chiều nào bố nó cũng gắt lên
rồi cuối cùng đành cười xòa vì lần nào nó cũng khéo tìm
ra câu làm lành. Chữ nào bí, nó dùng tiếng Pháp, nhưng
hỏi ngay tiếng Việt phải nói thế nào. Người lớn chỉ
xong, nó dùng ngay tiếng Việt mới học. Có điều thú vị là
nó nói hai thứ tiếng một lúc, một cách đâu ra đó. Ngay
cả khi ở trường, trước mặt bạn bè hay cô giáo. Nó quay
sang nói tiếng Việt với bố mẹ nó hay ông ngoại và đồng
thời khi quay sang bạn hay cô giáo thì đổi sang tiếng Pháp,
không mặc cảm, không ngượng ngùng, cũng không sợ bị trêu
ghẹo. Lũ bạn ngoại quốc gọi nó là « chinois
», nó gân cổ cãi: -
Tao là Việt Nam, không
phải người Tầu, chúng mày chẳng hiểu gì cả. Dốt đặc. Nó
lắc đầu ra vẻ « chê ».
Hôm nào theo bố mẹ đi chợ tầu ở quận 13 Paris, cu
Tường vui lắm. Nó ngắm nghía, tìm hiểu đủ thứ, hỏi luôn
miệng. Nó biết phân biệt ai người Tầu, ai người Việt,
nhờ biết căn cứ theo tiếng nói. Hễ nghe tiếng Việt
vọng tới, nó quay phắt về hướng đó. Có khi reo to : -
Mẹ ơi, có người Việt
Nam mẹ ạ! Rồi
nó lân la làm quen với người đó. Cười cười, rồi chào.
Người kia lịch sự chào lại, thế là nó hãnh diện khoe
với mẹ : -
Mẹ
ơi, bác kia chào con. Khi
bố mẹ nó trả tiền ở két, nó vẫy tay người vừa làm
quen và hẹn : -
Bác đến chơi nhà Tường
nghe! Người
kia khen ngoan thì nó rất hãnh diện, mặt tươi tắn hẳn lên,
hí hửng chạy nhẩy bên cạnh cái xe thức ăn đầy trở ra
chỗ đậu xe. Nó nói : -
Mẹ
thấy không, bác đó khen Tường ngoan. -
Tường
ngoan thật thì được khen là đúng rồi. -
Thế
sao mình không mời bác đó về nhà mình ăn cơm hả mẹ? -
Mình
có quen bác đó đâu. -
Thế
sao mình không làm quen? Bác đó là Việt Nam mà. Trong
cái đầu non nớt của nó chỉ thấy toàn cái đẹp, cái
hay, cái nồng ấm của tình người. Mặc dù thông minh, nó
không thể ngờ rằng người ta đã không đối đãi tử tế
với nhau, nhất là người Việt Nam với nhau. Nó càng không
thể hiểu rằng nó là một trong những nạn nhân gián tiếp
của sự bạc đãi lẫn nhau xẩy ra vừa quá 20 năm nay trên
đất nước Việt Nam mà nó chỉ nghe tả về cái đẹp của
cái xứ sở gốc của nó. Nó không hiểu được tại sao gia
đình nó lại không ở Việt Nam và nó lại sinh ra ở xứ Pháp,
mặc dù nó được dạy dỗ rằng phải hãnh diện về gốc
nguồn của nó. Có lần bố nó lấy quả địa cầu chỉ cho
thấy nó đang ở đâu và nước Việt Nam ở đâu. Nó đã
hỏi tại sao lại ở xa thế và bố nó đã kể sơ qua biến
cố đã khiến gia đình nó phải sống lưu vong. Nhưng với
khối óc non nớt và lòng thiện, cu Tường đã mau quên lý
do mà chỉ thấy ấm cúng khi gặp người đồng chủng. Có
hôm mẹ nó trách móc : -
Sao Tường không nói
tiếng Việt với cu Toàn, cứ nói tiếng tây với nó làm gì,
cứ nói tiếng Việt, tự nhiên nó phải nói. -
Thì tại nó đâu có
biết nói tiếng Việt. Sao mẹ nó không dậy nó tiếng Việt
nhỉ, nó cũng là Việt Nam phải không mẹ? Rồi
nó đành dùng tiếng tây với cu Toàn. Hễ gặp nhau là xí xa
xí xô, phùng mang trợn mắt, đặc tây con. Chơi đấy lại
hục hặc nhau đấy. Những tiếng chửi rất tây lại có
dịp vang trong sân nhà. Ðang chơi, nghe tiếng hét của cu Tường
: -
Xuống, Tường An xuống,
ngã bỏ mẹ bây giờ. Cả
nhà vừa hoảng vừa buồn cười vì từ ngữ cu Tường dùng.
Nó cóp y hệt cách nói của ông ngoại khi ông la mắng nó. Tường
An là em gái nó, mới lên ba, đang cố leo lên cổng, bắt chước
hai thằng con trai. Mỗi đứa bị đét đít và bắt vào một
xó. Cu Tường lườm lườm con em, miệng lầm bầm : -
Tại Tường An đó, đã
bảo đừng leo. Nếu không đã thoát đòn rồi. Con
em bị đánh lại bị anh mắng bắt đầu nhè, thì cu Tường
lại vỗ về : -
Anh yêu Tường An mà. Thôi
đừng khóc nữa. Ra chơi với anh, với cu Toàn nghe. Con
em lại lẽo đẽo theo hai thằng anh chạy chơi. Tiếng Pháp
tiếng Việt lẫn lộn reo vui trong sân nhà.
Có những chiều đông ẩm thấp, lạnh lẽo, ông
ngoại ngồi thu mình trong ghế nệm dầy. Tường An ngồi
trong lòng ông. Cu Tường thuỗn mình nằm vắt ngang chiếc
ghế khác. Ba ông cháu lặng lẽ xem một cuốn phim vẽ trên
truyền hình. Cuốn phim đã được xem đi xem lại nhiều
lần đến thuộc lòng rồi nên lâu lâu cu Tường lại than
thở một mình : -
Buồn như chấu cắn
ấy, chán, chẳng có gì xem! Nó
nằm không nhúc nhích, mặt buồn thiu, mắt lơ đãng nhìn màn
ảnh. Hoạt động, nghịch ngợm như nó mà phải nằm một xó,
nên nó khổ tâm lắm. Câu than thở đặc biệt bắc kỳ, thêm
vào giọng chán nản kiểu « ông cụ non » của
nó khiến ông ngoại phải tủm tỉm cười. Ông cốù moi óc
tìm câu chuyện nào chưa kể để kể. Khi ông chậm rãi vào
chuyện thì mắt nó rực sáng. Nó ngồi phắt dậy. Co hai chân
lên ghế, thu mình, kéo cái áo khoác dài bằng nỉ xanh, tây
gọi là robe de chambre, che kín hai bàn chân, hai tay chống
cầm, sửa soạn lắng nghe, vẻ thích thú ra mặt.
Những ngày mưa cũng vậy. Cu Tường bị bó chân trong
nhà. Nó hay đứng ở cửa kính, nhìn ra ngoài trời mưa rả
rích, nhìn cây vật vã theo gió, lá hoa tơi tả, thở dài thườn
thượt. Có khi hứng khởi, nó ngồi vào dương cầm. Nó
mới học đàn được hơn một năm thôi, nên những nốt
nhạc chỉ là căn bản. Nhưng nó cũng gật gù, nhịp nhàng.
Ðánh đàn chán, nó rủ ông và em đánh ngựa gỗ. Ba ông cháu
lại có dịp reo hò vui vẻ, quên một ngày buồn, quên cả mưa
gió. Cu Tường có lẽ có khiếu về âm nhạc. Nó cũng mê hát.
Những khi nhà nó có bạn bè họ hàng đến chơi, có màn văn
nghệ bỏ túi, cu Tường bao giờ cũng hăng hái. Nó lăng xăng,
vui ra mặt. Nó tự động ôm micro, tự giới thiệâu và hát
tự nhiên. Y như hoạt náo viên « nhà nghề ». Nó
hát khá hay và đúng nhịp. Lại có khi làm trò nữa. Bà con
khen làm nó hứng chí, mặt rạng rỡ. Có người thấy nó lém
lỉnh quá, hơi ngán, dặn dò bố mẹ nó phải coi chừng, đừng
để nó đi quá đà.
Sự già dặn và hiểu biết của cu Tường quả thật
đôi lúc khiến người lớn phải để ý. Khi đi thăm bà bác
ở viện dưỡng lão, nó hỏi : -
Mẹ
ơi, tại sao bà Ðốc phải ở nhà dưỡng lão? -
A,
tại bà không có con không có thân nhân ở gần, bà lại già
và bịnh, nên phải vào đây. Nó
giật bắn người lên, mặt tái đi: -
Thế ông ngoại già và
bịnh có phải vào đó không? Ðừng đem ông ngoại vào đây
nhé, mình nuôi ông ngoại nghe mẹ! Mẹ
nó phải cắt nghĩa ông ngoại không bao giờ phải vào đây
vì có gia đình nó rồi. Cu Tường yên tâm, hăng hái: -
Mai mốt ông ngoại già,
Tường mua cái gậy cho ông chống. Nếu ông không đi đuợc,
Tường mua cái xe, Tường đẩy ông đi chơi, há mẹ? Ði
một quãng, có vẻ chưa hẳn yên tâm, nó lại hỏi, giọng
ngờ vực lẫn lo lắng: -
Nhưng mà mẹ ơi, người
ta già, người ta có chết không? Mẹ
nó ngập ngừng rồi chậm rãi cắt nghĩa. Cố làm như không
có chuyện quan trọng đáng phải quá lo vì đó là điều
đương nhiên, rồi thêm rằng, nếu chịu khó ăn uống cẩn
thận, điều độ, chịu tập thể dục, chơi thể thao, đừng
để bệnh hoạn, thì sẽ sống lâu. Nghe xong nó reo: -
A, thảm nào Tường
thấy ông ngoại tập thể dục. Có hôm chủ nhật, mà Tường
vẫn dậy sớm, vào phòng ông, Tường thấy ông tập thế này
này. Ông vẫn nằm trên giường mà ông giơ chân giơ tay như
thế này này. Cu
Tường khoa chân muá tay để diễn tả các động tác của
ông. -
Tường hỏi « ông
làm gì thế ? » ông bảo « ông tập thể dục.
» Rồi ông bảo Tường làm giống ông. Ha, ha, thế là Tường
biết rồi, Tường chỉ cần bảo ông phải ăn nhiều thôi,
ông ăn ít quá há mẹ há? Về
tới nhà, cu Tường chạy tìm ông ngoại và nói ngay như sợ
sẽ quên mất : -
Ông ơi, ông phải ăn cơm
nhiều đấy nghe, không thì sẽ già rồi chết đấy. Tường
không muốn ông chết đâu. Rồi
nó sán lại, ôm lấy ông. Rồi làm như tình thương ông
khiến cho ký ức nó hoạt động mạnh. Nó chợt nhớ thời
còn bé hơn : -
Bà ngoại đâu rồi mẹ?
Tường nhớ bà hay gọi « thằng Tường đâu, ra bà
hỏi một tí ». Rồi bà nắm tay Tường thế này này.
Nó
cầm tay mẹ nó mà nắn nắn từ cánh tay xuống đến bàn
tay để tả cảnh bà ngoại cầm tay nó. Mẹ
nó lại thận trọng giảng cho biết bà ngoại đã mất
rồi, tức là đang ở trên trời, một nơi thật yên tĩnh.
Nghe thế thì nó lại bảo : -
Tội nghiệp ông ngoại,
bây giờ ông chỉ có một mình. Rồi
nó lại hỏi : -
Thế
ông và mình có đi gặp bà ngoại được không? -
Có
chứ, lúc nào đó mình sẽ gặp lại bà, nhưng mình chưa
biết được lúc nào. Tường hiểu không? Nó
gật đầu, ra vẻ hiểu, nhưng vẫn tư lự. Rồi có lẽ óc
trẻ con láu lỉnh của nó phong phú, nên nó lại nghĩ đến
trò chơi cút bắt, đi trốn đi tìm hay sao đó, nên nó nói mà
ánh mắt như cười : -
Surprise hả mẹ? Tò
mò tìm hiểu, nhưng dù sao cu Tường chỉ là đứa trẻ lên
sáu, nó lại lãng quên, không thắc mắc nữa.
Cu Tường rất hiếu thảo và hảo tâm. Nó rất thích
những cuộc hội họp đông đủ họ hàng. Nhiều khi cuối
tuần, tự động gọi điện thoại hỏi thăm các cô cậu nó
rồi mời đến nhà. Nó mời tha thiết chứ không phải tật
lém lỉnh, nóí giăng nói cuội. Các cô cậu cũng thích tụ
họp, vì ở xứ người, chỉ còn anh chị em trong nhà là
vui, nên rủ nhau đến, mỗi người mang một món. Thế là ngày
cuối tuần qua đi trong tiếng cười rộn rã của mọi người.
Nhiều khi người lớn lan man nói chuyện hết đề tài
này đến đề tài nọ. Cu Tường có khi bỏ đám con nít, lân
la tò mò nghe lóm hay có khi tỉnh bơ chễm trệ ngay trên
một cái ghế giữa đám người lớn, bàn góp một cách
hết sức tự nhiên. Khi bàn về chuyện thanh niên Việt nam
kiếm vợ kiếm chồng ở ngoại quốc, thì cu Tường tỉnh bơ
góp ý: -
Tường cũng không biết
tính thế nào nữa. Mọi
ngưới lớn ngạc nhiên trước sự tuyên bố quá già dặn
của thằng bé sáu tuổi, bấm nhau để yên cho nó nói, xem
sao. Cu Tường thản nhiên, tiếp: -
Nếu Tường lấy người
tây thì chỉ sợ nó không biết ăn phở thôi. Mọi
ngưới phá lên cười. Cu Tường tỉnh bơ: -
Thật ấy chứ, nó bắt
mình ăn đồ tây thì mình đâu có thích mấy. Ăn vài ngày
thôi thì thích, chứ ăn mãi thì chán bỏ xừ đi. Mà nó
lại không biết nấu đồ ăn Việt Nam như mẹ. Mọi
người cười lăn, cười bò ra. Tuy cười, nhưng thấy nó có
lý quá, có người bàn tiếp: -
Vậy Tường lấy con gái
Việt Nam là xong chứ gì? Nó
lại tỉnh bơ tiếp lời : -
Nhưng lỡ Tường yêu người
tây thì sao? Mọi
người lại phá ra cười lần nữa. Tuy cười ngả cười
nghiêng, nhưng thấy quả thật thằng bé có lý quá. Nó tả
đúng cảnh khó khăn, dằng co giữa văn hoá âu và á của
tất cả mọi người Việt sinh sống ở ngoại quốc. Cuối
cùng nó tìm ra cách tốt đẹp nhất là lấy người mình thương.
Nếu là người tây thì sẽ dắt nhau đi ăn cơm Việt Nam thường
xuyên cho đỡ thèm vậy. Ai
cũng ngạc nhiên sao một đứa bé mới sáu tuổi mà cách
suy nghĩ của nó quá già dặn như thế. Nhìn thân người
nhỏ nhắn, nhìn cái đầu trọc của thằng bé, thì mọi người
càng thán phục đầu óc nó trưởng thành sớm thế. Buổi
chiều, mọi người ra về, thì cu Tường buồn lắm. Nó cố
câu giờ bằng đủ cách để mọi người ở lại thêm chút
xíu.
Dù thông minh, già dặn đến đâu, cu Tường vẫn chỉ
là thằng bé sáu tuổi. Không thể tránh những ngỗ nghịch,
lì lợm, bướng bỉnh và cũng không thể tránh cảnh trêu em
để em khóc toáng lên, khiến cả hai đều ăn đòn và bắt
mỗi đưá mỗi xó. Thủ thỉ trong xó một lúc rồi ngủ quên
không hay.
Sự già dặn và tinh nghịch của cu Tường khiến nó
hay lơ đãng trong lớp học. Ðối với nó, có lẽ những gì
học trong lớp không hứng thú bằng những điều nó biết
về đời sống, nên nó trở thành một học trò bình thường,
mặc dù thông minh. Cô giáo hay phê trong sổ « nghịch
ngợm và lơ đãng ». Mỗi lần mang sổ điểm về, nó
lại rụt rè, lo sợ bị mắng. Nó chận đầu, chận đuôi,
rào đón trước sau lung tung và hứa hẹn đủ điều trước
khi chìa sổ điểm ra. Bị đe nẹt, mắng mỏ rồi bắt hứa
hẹn loạn cả lên, nhưng cu Tường vẫn chỉ học làng nhàng
và vẫn bị phê « nghịch ngợm ».
Thứ tư vừa rồi, tôi ghé qua nhà nó có chút việc
với mẹ nó. Từ đàng xa, thấy ba ông cháu, túi xách trên lưng,
đang đi ra trạm xe buýt để đi chơi đâu đó. Ông dắt hai
đứa hai bên, chúng vừa đi vừa nhẩy nhót vui sướng lắm.
Dù xa vẫn thấy cu Tường tí toét cái miệng. Và chiều nay,
bố mẹ nó lại được nghe nó kể chuyện không dứt. Và
bố nó lại sẽ lắc đầu than : - Ôi cái thằng, thiệt tình... VÂN
HẢI
|