KHUÔN
MẶT THỜI ÐẠI
Nàng lật đật dậy sớm hơn thường lệ để có mặt
ở hãng lúc 7 giờ sáng ngày 02 tháng 05 năm 1975, theo lời kêu
gọi của nhà cầm quyền mới. Thật ra chẳng cần dậy
sớm vì cả đêm không chợp mắt. Cuộc đảo lộn tuy không
có biển máu ngập tràn như đã tưởng, nhưng không khí đằng
đằng không cho bất cứ ai có thể yêm tâm. Cả ngày hôm
qua, bao nhiêu sự việc quan trọng diễn ra khiến mọi người
chới với. Cái sự « yên tĩnh » này dường như chỉ là báo
hiệu một điều gì ghê gớm hơn nấp ở phía sau. Ðường
phố kể từ hôm qua đã náo loạn những thanh niên vác cờ
đỏ chạy rần rần, mặt mũi đằng đằng, khiến nhà nhà
đóng cửa.
Gần một tháng nay, nàng không đến hãng vì hãng đóng
cửa như hầu hết các hãng xưởng khác. Mới chỉ một tháng
mà có cảm tưởng đã lâu lắm. Trong thời gian này biết
bao thay đổi quan trọng đã xẩy ra. Mới cách đây hai ngày,
còn là miền Nam tự do. Hôm nay đã vào tay cộng sản. Mới
có hai ngày, Saigon đã như một thành phố chết. Ðâu đâu cũng
đóng cửa. Người qua lại thưa thớt, vội vã. Những cửa
tiệm hay nhà tư nhân bị phá khoá, mở tanh banh, cánh cửa
xệ xuống, nhưng chưa đổ, đồ đạc còn lỏng chỏng, vung
vãi khắp nơi. Có nơi những cánh cửa kính lớn bị đập
vỡ một phần, mảnh kiếng văng đầy đất và bên trong đã
trống rỗng. Một số quần áo lính, giầy trận, hãy còn
vung vãi, lẫn lộn với đồ vật vứt bỏ lại trong cơn
biến loạn. Những vết máu loang lổ, tím bầm, có nơi đàn
ruồi còn bu đen, ở trên cầu. Vết đạn toang hoác hay lỗ
chỗ trên những bờ tường ở vài nơi ven biên thành phố.
Tuy nói 7 giờ, nhưng mới có 6 giờ 30, nhiều nhân viên
đã có mặt. Mặc dù hãng cũ, nhân viên cũ, mà không ai vào
phòng làm việc cũ của mình. Làm như không ai dám vào. Mọi
người đứng hết cả ở ngoài sân. Một số người trên
mặt còn phảng phất nét thảng thốt, mệt mỏi, đứng im
lặng và tư lự. Một số khác, có vẻ vô tư, vẫn cười nói
khá ồn ào. Những người quen nhau túm tụm lại một chỗ làm
thành nhiều nhóm. Có người dè dặt lời ăn tiếng nói. Có
người làm như muốn chứng tỏ cho mọi người biết ta
chẳng sợ gì vì chính ta đã từ lâu ao ước và góp sức
để có ngày hôm nay. Nàng âm thầm buồn bã. Kín đáo nhìn
xem còn ai và vắng mặt những ai. Một phần ba nhân viên cũ
vắng mặt. Toàn thể ban giám đốc vắng mặt. Dược sĩ
chỉ còn 1 bà. Trình được viên còn lại 2. Cô Lan thư ký
riêng của ban giám đốc cũng không có đây. Cô Yến
laborantine cũng không thấy. Hình như có cả một vài nhân viên
là thợ giây chuyền trong phòng thuốc cũng vắng bóng. Không
biết họ đã thoát được hay chỉ không ra trình diện,
hoặc bị thương tích, trở ngại gì? Nàng thở dài thật
nhẹ khi thoáng nghe thấy lời bóng gió đả kích những người
vắng mặt. Bỗng thấy thúc nhẹ vào cạnh xườn. Hoá ra
Huệ. Cô bạn thân cùng phòng kế toán. Cô hơi lừ con mắt
và hất hàm ra dấu phải coi chừng mấy đứa trước mặt.
Hai người nhìn nhau thông cảm. Nhưng không ai dám nói năng gì.
Rồi chẳng ai bảo ai, Huệ và nàng cùng cố gỡ bỏ ánh
mắt buồn bã, cố giấu vẻ mệt mỏi, khi nghe chừng lời
đả kích chẳng chỉ dành cho những người không có mặt mà
thôi. Ðột nhiên, mặc dù vẫn là những khuôn mặt cũ, mà
hình như vừa có một sợi giây ranh giới vô hình ngăn chia.
Nhà đang cháy, chuột đang chui ra khỏi hang cùng ngõ hẻm.
Những con chó đang tìm cách nhẩy lên bàn.
7 giờ thiếu 15, mọi người đồng loạt tò mò nhìn
theo chiếc xe Honda đàn bà màu xanh nõn chuối, có cái vè màu
sữa, đang tiến vào sân. Xe mới tinh. Ðám người rẽ ra hai
bên cho xe chạy thẳng tới chỗ mái hiên gần cửa ra vào các
văn phòng. Tiếng xầm xì nổi lên. Mọi người đoán già đoán
non. Thủ trưởng tới. Cách gọi mới lạ này, chẳng
hiểu...nhập cảnh từ lúc nào, đã nghe có người dùng
một cách...trơn tru. « Ðổi đời mới có hai ngày. Thật là
lạ ». Nàng chua chát thầm nghĩ..
Hắn mặc bộ quần áo lính màu xanh cây rừng hơi cũ.
Hai ống quần cuộn lên cao khỏi mắt cá chân, bên cao bên
thấp. Ði dép râu. Ðeo kính đen. Ðầu đội nón cối mà
hắn bỏ ra ngay, cắp vào nách khi vừa xuống khỏi xe. Cũng
như bỏ kính đen ra dắt vào túi áo ngực trái. Hắn tiến
về phía đông người, miệng có vẻ hơi cười. Bốn cán
bộ khác từ văn phòng đi ra. Lúc đó mọi người mới
biết là phía trong văn phòng có người. « Hèn nào không ai
dám vào phòng làm việc cũ. Từ nãy giờ hẳn là chúng nó
đã quan sát bọn người đứng ngoài này rồi ». Nàng lại
nghĩ thầm.
Hai đàn ông, hai đàn bà. Hai người đàn ông cũng
mặc đồ lính màu xanh rêu cũ kỹ, cũng dép râu. Ống quần
không cuộn lên, nhưng quá dài, nên thun lại mà vẫn còn chùng
xuống tận đất. Gấu quần bị chiếc dép râu bước đè lên
ở phía gót, nên có chỗ hơi rách. Hai nữ cán bộ, một béo
tròn, lùn tịt, khoảng trên dưới 40 tuổi. Một gầy xanh mướt,
trẻ hơn nhiều. Cả hai mặc quần đen lỡ cỡ đến mắt cá
chân, áo cánh trắng cũng ngắn cũn cỡn. Hai chị này đi dép
màu đen. Loại dép làm bằng cao su cứng, hơi có tí gót cao
độ 3 phân. Các chị cứ vắt va vắt vẻo đôi tay như các
bà nhà quê đi chợ, khi tiến ra cùng bọn cán bộ đàn ông.
Chị béo búi tóc sát gáy. Chị gầy kẹp tóc, để dài đến
tận mông. Mái tóc hoe hoe phe phẩy như cái đuôi ngựa theo bước
chân của chị. Không kể thủ trưởng, hai anh kia đi chân
chữ bát, cứ sàng qua sàng lại, lạch bà lạch bạch. Trong
đám, chỉ có thủ trưởng có vẻ cao ráo bảnh bao nhất.
Mặt mũi hắn sáng sủa, tuy hơi xanh xao. Hắn khoảng trên 30
tuổi. Tất cả mọi người thuộc về đời trước, kể
cả những kẻ vừa « bóng gió » lúc nãy tự dưng im bặt
khi thấy 5 người đại diện cuộc đời kế vị tiến lại
gần. Họ đem tới cái cảm giác như những chuyện không tưởng
đang thành hình. Trước hết là cách phục sức của họ lôi
kéo sự tò mò của đám đông. Họ ăn mặc hoàn toàn không
giống bất cứ ai trong cái sân khá đông ngưới lố nhố đứng
đó. Sau đó là thái độ của họ cũng làm mọi người
ngạc nhiên. Cứ lề mề. Cả bọn 5 người đứng dàn hàng
ngang, xây lưng vào tường. « Như bị xử bắn » nàng nghĩ
thầm một cách trớ trêu. Thủ trưởng tươi cười giơ cao
tay vẫy xuống, đồng thời lên tiếng bảo mọi người...ngồi
xuống: - Yêu cầu...các anh các chị ngồi xuống. Ta làm việc cho dễ. Ðám
người lao xao. Người nọ nhìn người kia. Hơi do dự như
thầm hỏi « ngồi làm sao, ghế đâu mà ngồi, chẳng lẽ
ngồi bệt xuống đất, hay ngồi xổm? ». Có lẽ cả bọn
người lúc nãy huênh hoang cũng chưa biết phải ngồi ra sao
cho nên chưa thấy ai ngồi xuống cả. Một trong hai cán bộ
đàn ông nãy giờ vẫn im lặng đứng bên cạnh thủ trưởng
vội lên tiếng: - Bà con cứ ngồi xuống sàn xi măng được rồi. Sạch chán.
Tụi tui nằm rừng có sao đâu! Nói
xong nó cười hềnh hệch. Trông ngô nghê không chịu được.
Chỉ có một mình nó cười. « Té ra thằng này người Nam.
Chắc chắn dân tập kết rồi đây. Cái giọng nửa Nam nửa
Bắc...nghe như giọng hoạn quan.». Nàng âm thầm suy nghĩ. Hàm
răng thằng này thấy mà gớm. Hai ba cái rắng cửa dưới đi
chỗ khác chơi còn hàm trên thì sún. Lại thêm chiếc răng vàng
còn lại lóng lánh một cách dị hợm bên cạnh những răng
sún đen xì, trông mà phát khiếp. Còn kinh hơn cả hàm răng
của Frankenstein. Thủ trưởng vẫn giữ bộ mặt tươi tắn.
Cán bộ kia đứng đó, nhưng cũng không cười. Chẳng biết
hắn ta có nhìn ai không vì cặp mắt bị kính đen che kín.
Hắn ta cứ hất mặt lên trời như không chú ý đến những
diễn tiến ở đây. « Có thể nó mua phải cặp kính rộng
quá nên cứ phải ngửa mặt lên trời cũng nên ». Nàng
lại láu lỉnh nghĩ. « Ðến nước này thì cứ để xem sẽ
đi tới đâu, sợ cũng chẳng giải quyết được gì. Như hình
nộm thế kia...chẳng lẽ... ». Nàng thầm chép miệng, ngao
ngán. Cán bộ đeo kính đen rất trẻ, chỉ độ 23, 24. Có
lẽ cỡ tuổi chị gầy xanh kia. Mọi người lục tục ngồi
xuống. Kẻ mạnh dạn, thản nhiên ngồi bệt, người ngồi
xổm, người cẩn thận lấy giầy lót mông. Chắc chắn có
người ngạc nhiên tự hỏi tại sao không vào phòng họp như
ngày trước mà lại hạ thổ ngay ngoài sân khi nắng chẳng
mấy chốc sẽ lên to và sân xi măng sẽ bốc hơi nóng. Hãng
lớn nên có phòng họp dư sức chứa trên trăm người. Hơn
nữa, có máy lạnh. Không vào đấy ngồi mà lại ngồi cả
đây. Thật là lạ đời.
Thủ trưởng, tay mân mê chiếc nón cối, miệng vẫn tươi
cười, vào đề sau khi tằng hắng: - Sau ngày cách mạng thành công vẻ vang, ngày đại thắng 30 tháng
4 vừa qua, hôm nay cũng được kể là ngày thắng lợi, một
ngày đáng nghi nhớ, anh em chúng tôi đến đây tiếp thu cơ
xưởng này. Ðể dễ làm việc tôi giới thiệu ngắn gọn
với các anh các chị ban quản trị mới gồm có tôi, anh Ba,
anh Tiến, chị Tím, chị Gái. Theo
tay chỉ, thằng cán bộ có hàm răng sún toe toét. Thằng kế
bên cười cười, không nhìn trời độ vài phút. Chị có mái
tóc dài và gầy xanh đỏ mặt lên, cúi đầu dí dí ngón chân
trên sàn xi măng, hai tay mân mê vạt áo. Còn chị béo tròn
cứ đứng đực ra đó, hai tay xuôi theo thân người phốp pháp,
chẳng cười mà cũng chẳng bẽn lẽn như đồng bọn. Cả
sân im lặng như bị du vào cơn mộng hay bắt đầu say
nắng. Bỗng có tiếng vỗ tay. Cán bộ Tiến mào đầu. « Hoá
ra nó vẫn theo dõi mọi chuyện ở đây ». Nàng chợt nghĩ.
« Ðừng tưởng bở. Trông thế mà không phải thế ». Có
tiếng lẹt đẹt vỗ tay theo. Mới đầu còn lẻ tẻ, sau đó
tiếng vỗ tay ầm vang cả sân nắng. Hai tay nàng bất giác cũng
đập vào nhau, nhưng không phát ra tiếng. Bọn cán bộ cười
tươi có vẻ hả hê. Sau
màn giới thiệu, sau màn vỗ tay chào mừng, thủ trưởng
thao thao bất tuyệt trình bầy chiến thắng vẻ vang của nhân
dân anh hùng, đã vùng lên đánh Mỹ cứu nước thoát khỏi
vòng nô lệ, kìm kẹp của đế quốc tư bản, xâm lược.
Hắn miên man nói về con người vĩ đại của cộng sản
Việt Nam, về cả những ông tổ cộng sản như Các Mác, Lê
Nin. Bài diễn văn rất hùng hồn mặc dù loanh quanh chỉ có
ngần ấy ý chính, nhưng được hắn diễn giải...khéo léo
nhai đi nhai lại bằng lời lẽ khác nhau chút đỉnh. Nàng
thầm mỉa mai rằng phải nhờ hắn giảng mà có lẽ nhiều
người mới biết V.I.Lenin là người Sô Viết, chứ không
ngu xuẩn tưởng lầm là họ Lê tên Nin, bí danh anh Sáu vì
lầm lẫn VI với số 6 La Mã. Những danh từ mới lạ như
chủ tịch, xã hội chủ nghĩa, tiến nhanh tiến mạnh, tiến
vững chắc, chấp hành chính sách, lô gích móc xích
v.v...nghe lạ tai và gây ấn tượng rùng rợn. Cả một hệ
thống danh từ và cách trình bầy lạ hoắc. Nắng
đã lên to. Mồ hôi bắt đầu chảy trên mặt một số người.
Nhiều người đã phải đổi thế ngồi nhiều lần mà coi
bộ thủ trưởng còn hăng say với bài diễn văn. Khi mọi người
bớt chú ý nghe giảng thì mới phát giác ra sự vắng mặt
của...4 đồng chí kia. Hoá ra nắng lên, chúng chuồn êm vào
trong tự lúc nào. Chỉ còn thủ trưởng kiên cường đứng
chịu nắng cùng với mọi người và vẫn tiếp tục độc
thoại. Khi thủ trưởng chấm dứt với câu hỏi: - Thôi thế là ta đã làm việc kha khá rồi. Các anh các chị
chắc đã mỏi mệt, ta ngừng ở đây thôi. Tôi hy vọng từ
nãy tới giờ các anh các chị đã nghe ít nhiều về cuộc
chiến thắng vĩ đại vừa qua chứ? Tiếng
trả lời rời rạc. Hắn cười dễ dãi, tiếp lời: - Ðây mới chỉ là lần đầu, các anh các chị chắc chưa nắm
vững được nhiều đâu. Còn phải học tập nhiều lắm. Nhưng
không sao, ta còn dài rộng thì giờ. Hắn
lại cười. Nụ cười đanh lại. Nàng nghe nhói trong tim. Eo
ơi, « ta còn dài rộng thì giờ », nghe mà thất kinh. Nhưng
biết làm sao bây giờ? Bây giờ mình như con cá mắc đơm,
mắc vó. Có bơi được cũng chỉ quẩn quanh trong rọ mà thôi.
Chẳng biết chừng nào bị lôi lên mặt thớt. Nàng nhìn
Huệ. Có lẽ Huệ cũng sợ câu nói hàm nhiều ý nghĩa chết
người vừa rồi nên cũng buồn bã nhìn sang nàng. Nàng
muốn nói nhiều với bạn và nghĩ là Huệ cũng có nhiều
chuyện muốn thổ lộ. Nhưng trong tình cảnh này cả hai đều
không thể mở miệng nói bất cứ chuyện gì. Xưa nay Huệ và
nàng rất thân nhau, vẫn kể cho nhau gần hết những chuyện
xẩy ra trong đời mỗi người, kể cả chuyện tầm phào.
Nhiều người uể oải đứng lên, vươn vai, vặn
sống lưng cho giãn gân cốt. Vài người đàn bà có tuổi,
ngồi lâu bị tê chân, không đứng lên được, khập
khiễng vài bước, rồi ngồi thụp xuống bóp chân cho khỏi
kiến bò nhức buốt. Hắn ném một cái nhìn bao quát quang
cảnh đó. Cái nhìn rất sắc bén. Trong giây phút mặt hắn
đanh lại. Nhưng sau đó lại trở nên tươi cười. Hắn
tiếp: -
Thôi đã trưa rồi. ta giải tán thôi. Ðến 2 giờ chiều thì
lại có mặt đầy đủ nhé. Ngày mai sẽ làm việc cụ thể
hơn. Nói
xong hắn quay ngoắt đi vào trong văn phòng. Phần lớn nhân
viên túa ra chỗ để xe. Tranh nhau lấy xe cho nhanh để về
nhà. Một số ít ở lại hãng vì nhà xa. Theo thường lệ,
họ vẫn mang gà men theo. Trước đây những người ở lại
hãng được vào một phòng rộng rãi để ăn uống. Nhưng hôm
nay họ ôm gà men ra mái hiên để xe bây giờ đã trống
chỗ. Chẳng ai dám lên tiếng đòi hỏi vào phòng ăn. Hai
giờ trưa. Nắng chang chang. Sân xi măng như bốc hơi. Mọi người
đã ngoan ngoãn tề tựu. Ai cũng thở phào khi cán bộ Tiến
ra bảo vào phòng họp trên lầu. Có thế chứ! Chẳng lẽ
bắt rang nắng hay sao? Nóng đổ mỡ ra! Hơn nữa phòng họp
có máy lạnh. Chắc sáng nay « họ » không ngờ nắng dữ
thế? Có người lào xào nhận xét. Lục tục lên lầu. An
toạ xong xuôi. Uûa lạ, sao không có máy lạnh? Vài người
thúc hông nhau hỏi khẽ sao không có ai vặn máy lạnh lên?
Hỏi nhau thôi nhưng không ai dám hỏi thẳng cán bộ. Trước
đây toàn bộ hãng đều gắn máy điều hoà không khí. Cửa
kính to rộng suốt từ trần đến sàn thay tường, nên phòng
nào cũng sáng sủa. Ðể điều chỉnh ánh sáng mỗi tấm sáo
trên cửa đều có giây kéo. Sàn nhà trải thảm mầu đỏ
gụ. Ghế ngồi bằng plastique cứng mầu nâu nhạt được
gắn xuống sàn thành từng hàng ngay ngắn. Tất cả còn đó,
không hề suy xuyển. Riêng những chỗ gắn máy lạnh xưa nay
bây giờ chỉ có tấm các tông thùng thuốc đập xẹp lại
dán lên bịt lỗ hổng. Người thắc mắc tại sao không ai
vặn máy lạnh lên bây giờ chợt hiểu. Mọi người ngơ ngác
nhìn nhau thầm hỏi nóng ngộp thế này làm sao chịu thấu
mấy giờ đồng hồ nghe giảng đây. Chỉ có vài khung cửa
có thể mở ra được nên được mấy người ngồi gần
mở ra. Nhưng cũng không thấm vào đâu. Ðã có người lo tìm
miếng giấy cứng thay quạt tay. Loanh
quanh mãi mà sao chưa thấy bắt đầu. Chẳng thấy thằng cán
bộ nào cả. Cái thằng lấc cấc lúc nãy ra kêu mọi người
lên phòng họp cũng biến đâu mất. Mọi người quay ra nói
chuyện với nhau. Tuy nhiên trong sự giao tế đã chờn vờn
sự nghi kỵ, dè dặt, cẩn thận lời ăn tiếng nói. - Sao? Nàng hỏi Huệ khe khẽ. Mình tưởng bồ dọt được rồi
chứ? Không thấy bồ cả tháng nay, mình đã nghi là bồ yên
thân rồi. Sao thế? Huệ
rơm rớm nước mắt. Nhưng cố giữ lại vì biết thể nào
cũng có đứa theo dõi cử chỉ của đôi bạn. - Tại ông xã tui tin tưởng quá. Cứ tưởng chắc chắn tụi Mỹ
quen tụi này sẽ bốc đi vào phút chót. Ai dè thân tụi nó
chưa xong. Tụi tui ngồi chờ muốn khùng luôn. Chiều ngày 29
có điện thoại kêu tụi tui ráng tìm cách vô Tân Sơn
Nhất. Vô được thì tụi nó lo được. Nhưng làm sao vô
được lúc đó? Bom đạn tơi bời, vô đó cho lãnh đạn
sao? Thiệt tình tui rầu muốn chết bồ ơi !
Nếu mà đi theo đám Hải Quân thì chắc chắn thoát
rồi. Khi không ổng đổi ý, đòi đi phiá Mỹ. Vì vậy mới
khổ đây nè. Sáng nay ổng ra trình diện ở bệnh viện.
Nghe nói sẽ đi học tập gì đó khoảng 1 tháng. Tui mong cho
mau qua, thí cô hồn 1 tháng coi ra sao, về rồi tính. Chắc
chết quá bồ à. Sao tui run quá. Còn bồ thì sao? Kẹt vì
chuyện gì? - Oái giời ơi ! Dài lắm kể không hết đâu. Mình cũng muốn điên
lên đây. Hai lần hụt một cách lãng xẹc, hết sức vô duyên.
Nói ra càng thêm tức mình. Nàng
hậm hực thì thào, mặt đỏ lên vì tức và vì nóng. Hơi nóng
bắt đầu hầm hập trong căn phòng kín bưng đông người.
Có tiếng người cười nói vọng lên ở phiá cầu
thang. Thủ trưởng, anh Ba và Tiến vừa lên tới. Vừa đặt
chân lên bực thang cuối cùng, cả ba vội dừng lại. Trong
sự ngạc nhiên của mọi người, cả ba cúi xuống, tụt đôi
dép râu ra, đặt vào một góc rồi đi chân không vào phòng
họp. Hình như có tiếng người cố bụm tiếng cười.
Tiến nhâng nhâng bước lại bàn trước đây dành cho giám
đốc, kéo ghế ngồi xuống. Miệng còn ngậm cái tăm xỉa răng
mà nó nhai nhai rồi cho tăm chạy từ mép này sang mép kia liên
hồi. Thủ trưởng ngồi giữa. Anh Ba ngồi bên trái. Mọi người
im lặng chờ đợi. Thủ trưởng ngồi hơi dựa ngửa ra
ghế, hai chân bắt chéo dưới gầm bàn, hai tay để trên bàn
gõ gõ, mặt lúc nào cũng như hơi cười. Hắn tằng hắng
rồi lên tiếng: - Bây giờ ta sẽ đi vào cụ thể nhé. Ðồng chí Tiến sẽ phát
cho các anh các chị mỗi người một tờ giấy trắng. Các
anh các chị sẽ khai tỉ mỉ và rõ ràng liên hệ của mình.
Tên tuổi thật, bí danh, ngày tháng năm sinh, tên vợ,
chồng, ông bà nội ngoại, nếu ai nhớ tên các cụ cố cũng
cứ viết ra chẳng sao cả. Hắn nhếch mép cười. Tên cha
mẹ ruột, cha mẹ nuôi nếu có, anh chị em ruột, anh chị em
nuôi nếu có, còn sống hay đã chết, vì sao chết, địa
chỉ ghi thật rõ ràng, tỉnh, quận, phường, kể cả địa
chỉ anh chị em nếu có, làm việc với chức vụ gì, ở
những cơ quan nào, của cả anh chị em nếu có, trước khi làm
ở đây, làm trong khâu nào ở những nơi trước và hiện
nay. Các anh chị em nên viết đúng sự thật. Thật ra thì cách
mạng cũng đã biết rõ về các anh các chị. Tuy nhiên cách
mạng vẫn để các anh các chị tự do khai báo liên hệ
của mình thì hay hơn. Nếu thiếu giấy, cứ liên hệ với
đồng chí Tiến sẽ được thỏa mãn. Sau khi ghi đầy đủ
thì đưa cho anh Ba. Anh Ba là cán bộ an ninh của cơ quan chúng
ta. Thế các anh các chị đã nắm vững chưa nào? Nếu chưa
thì cứ cho biết, tôi sẵn sàng nhắc lại. Hắn
cứ ngọt sớt. Dặn bảo ngọt ngào. Cả phòng im phăng
phắc. Chắc chắn đó là điều không ai ngờ tới. Có
tiếng người bắt đầu thì thào hỏi nhỏ nhau: - Khai lý lịch để chi dậy? Nguyên tờ giấy không đủ sao?
Viết chi viết dữ vậy? - Ai mà biết. Tiếng
trả lời thoảng nhẹ. Có tiếng ai cũng thoảng qua: - Viết
cho nhiều để...chúng...chùi đ... ! Vài
tiếng cười khúc khích, rất khẽ. - Ông bà nội còn sống chưa chắc tui biết ông bả bao nhiêu
tuổi. Mấy người chết rồi làm sao nhớ nổi? Còn vì sao
chết? Già thì chết chớ còn vì sao? - Thì ráng mà nhớ. Có người không chết già chớ bộ.
Có
người bực bội trả lời khe khẽ vì sợ liên lụy bởi
lời than vãn đó. Thủ trưởng lại dịu dàng tiếp: - Tôi thấy có người có vẻ chưa nắm vững. Nếu chưa thông, có
ai muốn hỏi cứ việc đưa tay lên, cứ tự nhiên. Mọi
người nhìn nhau. Chợt có ngón tay rụt rè đưa lên ở
cuối phòng tiếp theo là giọng khàn khàn: - Dạ thưa..Tui có một điều muốn hỏi...ông giám đốc. Mọi
người quay lại xem là ai. Hóa ra bác Thông. Cụ làm trong phòng
kế toán cùng với Huệ và nàng. Ở tuổi cụ có thể về hưu
từ lâu. Nhưng vì nhà thanh bạch, cụ lại là bà con của
một trong mấy người giám đốc có phần hùn trong hãng bào
chế âu dược này, nên còn được làm việc. Hơn nữa chủ
hãng cần người tin cẩn trong phần kế toán. Thế nhưng không
hiểu vì thật thà hay vì lý do nào khác, nay dù tình thế đã
thay đổi, tất cả ban giám đốc, kể cả người giám đốc
cháu ông cụ đã bỏ ra đi, cụ vẫn nghe theo lời kêu gọi
mà ra trình diện nhiệm sở cũ. Thủ trưởng hơi nghiêm nét
mặt, nhưng rồi lại tươi cười ngay: - A, anh gì...bác gì...muốn hỏi gì? Hắn
định gọi cụ bằng anh nhưng kịp thời chữa ngay: - Dạ thưa ông giám đốc...Cụ khúm núm đứng lên.... Tui muốn
hỏi chớ mình không có bí danh thì làm sao? Ở nhà tui quen kêu
tui theo thứ, có phải bí danh không, thưa ông? Cả
phòng bật cười ồ lên. Nhưng ba người cán bộ không ai cười
hết. Thủ trưởng thủng thẳng nói: - Thế..bác, bác gì nhỉ? - Dạ sao? Lại
có tiếng cười. - Bác tên gì? Thủ
trưởng đanh mặt lại hơi lớn tiếng. Không biết vì bực
bội hay vì sợ cụ già không nghe rõ. - Dạ tui tên Thông. - À, trước mắt, tôi nhấn mạnh rằng chúng ta cần phải nghiêm
túc làm việc. Ðây là một việc rất quan trọng, không
phải chuyện chơi đâu. Hắn
không do dự đanh thép quạt ngay mấy người vừa cười. - Sau đó đề nghị bác Thông gọi anh em chúng tôi theo đúng tư cách
xã hội Xã Hội Chủ Nghĩa nhé. Tôi là dược sĩ thủ trưởng,
cứ gọi là thủ trưởng, anh Ba đây là cán bộ an ninh, anh
Tiến cũng là dược sĩ và là cán bộ điều nghiên, ta cứ
gọi là anh Tiến cho ngắn gọn. Từ nay ta nên bỏ những
từ quan liêu đi nhé. Giám đốc...nghe quan liêu quá! Hắn cười
khẩy. Thế nhưng đây là lần đầu chúng ta gặp nhau, làm
việc với nhau, các anh các chị hay bác Thông chưa biết các
liên hệ là điều đương nhiên rồi. Hắn
ngừng lại cười như để vuốt ve, rồi tiếp: - Thế bác có bí danh không? Cụ
già cảm thấy khó ăn khó nói, nhưng vẫn thật thà trả
lời: - Dạ không. Nhưng ở nhà, tui đứng thứ
tư. Người nhà quen kêu
tui là anh Tư. Thủ
trưởng ỡm ờ: -
Nếu có thì ghi vào, nếu không thì bỏ trống. Nếu bác muốn
coi tên thứ trong gia đình như bí danh cũng không sao. Rồi
hắn lại thêm: - Các anh các chị đả thông hết cả rồi chứ? Có gì cần
hỏi, cứ hỏi tự nhiên. Chúng ta nhất trí như thế nhé! Bác
Thông rất có lý khi hỏi rõ ràng như vậy. Cần nhất là không
còn gì lấn cấn nữa. Hắn
khôn khéo vuốt nhẹ bác Thông sau khi đã kê tủ đứng. Quay
sang Tiến, hắn nói nhỏ câu gì. Tiến cứ gật đầu lia
lịa, rồi chạy đi lấy xấp giấy trắng, phát cho mỗi người
một tờ. Có người có sẵn bút, có người hỏi mượn
nhau. Cuối cùng ai cũng có bút và bắt đầu lúi húi kê khai
lý lịch lần đầu tiên trong cuộc đổi đời. Cả phòng im
lặng. Mỗi người cúi đầu trên trang giấy y như đám học
trò đi thi. Ba thằng cán bộ châu đầu vào nhau bàn tán nho
nhỏ một chặp khá lâu. Sau đó thủ trưởng đứng lên ra
khỏi phòng họp. Còn lại Tiến và anh Ba. Thằng Tiến vẫn
còn cây tăm trong mồm và vẫn nhai nhai. Nó ngồi dựa ngửa
hẳn ra ghế. Ðầu tựa vào lưng ghế. Hai chân dưới gầm bàn
xoạc rộng ra, rất mất dậy. Anh Ba tự dưng đổi thế
ngồi. Ðang ngồi bình thường, anh ta thu cả hai chân lên
ghế, ngồi như ngồi xổm trên đó. Anh ta nhỏ con mà cái
ghế da đen bóng rộng quá, cao quá, chân đu đua cách mặt sàn
nên người cứ bị tụt. Tức quá anh ta kéo cả hai chân lên
ghế cho...thoải mái. Chiếc ghế là loại ghế quay. Khi không
còn đôi chân dính xuống mặt đất, cái ghế cứ quay qua
quay lại mỗi khi anh Ba nhúc nhích. Trông anh ta thu lu như con
khỉ già đen đúa, lom khom trên chiếc ghế xiếc. Anh ta càng
giống loài dã nhân hơn khi hai con mắt trắng dã nhưng sắc
hơn dao cau đảo qua đảo lại trên các khuôn mặt đang thờ
thẫn vì suy nghĩ cách khai lý lịch của đám nhân viên. Nàng
kín đáo nhìn Huệ. Huệ đang ngậm bút. Mặt cúi gầm
xuống tờ giấy chỉ có vài dòng. Nàng biết Huệ khó lòng
tránh khỏi khó khăn. Chồng Huệ là bác sĩ thiếu tá hải
quân. Anh em ruột và anh em bên chồng khá nhiều người là dược
sĩ, bác sĩ nhà binh cao cấp. Chắc chắn lý lịch của
Huệ...nặng ký lắm. Nàng chợt thương bạn vô cùng. Nàng
biết Huệ đang lo lắng ghê gớm. Nhưng biết làm sao bây
giờ? Ai đời thuở phải khai ba đời nội ngoại ra giấy,
lại còn vụ sống hay chết, vì sao chết? Nàng chưa từng
bao giờ phải làm tờ khai gia phả kỹ đến như thế này. Nàng
thở dài nhè nhẹ. Trời Phật ơi ! Xin cứu khổ cứu nạn
Chúng nó định giở trò gì đây mà bắt khai tuốt
tuột cả như thế? Lại còn dọa dẫm ngấm ngầm bằng cách
nhắn nhủ nên khai thành thật. Nếu không kể thật thì sao?
Ai biết được thế nào là thật với giả chứ? Căn cứ vào
đâu? Chẳng lẽ chúng biết rõ lý lịch từng người rồi?
Bộ chúng nó là ma xó hay sao? Hay là có đứa nằm vùng tâu
rỗi hết rồi?
Nàng cứ băn khoăn với nhiều ý nghĩ lộn xộn. Lại
nghĩ đến thân mình. Chồng và anh chị em nội ngoại đều
là giáo chức. Chẳng ai dính dấp đến quân đội hay làm
cao cấp trong nghành giáo dục. Nhưng có gì bảo đảm không
bị khó dễ? Một mặt tờ giấy đã gần kín chữ. Nàng
thấy không còn gì phải thêm. Nhưng nhất định không mang lên
nộp vội. Ðể xem sao. Ðợi nhiều người đem lên hãy cùng
nộp một thể. Lại nhìn sang Huệ đúng lúc Huệ cũng nhìn
sang nàng. Nàng hơi nhướng mắt ra dấu hỏi Huệ viết xong
chưa. Huệ hơi lắc đầu, nhăn nhó, buồn rười rượi. Hơi
nghiêng tờ giấy sang phiá nàng để nàng nhìn rõ là mới
chỉ có gần nửa tờ giấy có chữ. Nàng lo hộ bạn. Biết
rằng Huệ bị kẹt ghê lắm. Tình trạng còn gây cấn hơn
cả đi thi ra trường. Thi ra trường rủi không làm bài được,
bị trượt còn có cơ hội thi lại. Còn tờ giấy hôm nay
dứt khoát quyết định tương lai một và có thể vài người.
Toàn những người thân. Khai ra hết cũng chết mà không khai
hết cũng chết. Nàng cúi đầu nói thật nhỏ qua khe răng,
không dám há mồm: -
Kệ, cứ khai những sự thật có thể khai. Hễ bỏ qua hay nói
dối khoản nào thì phải vĩnh viễn nhớ nằm lòng và lúc nào
cũng phải trung thành với lời khai đầu. Nên coi chừng đấy! Kinh
nghiệm « Bắc di cư » này đã được lưu truyền trong gia
đình nàng. Bố nàng đã lôi mấy bộ quần áo cũ ra thay
những quần áo đang mặc và hai hôm nay lại nuôi cho râu
mọc ra. Chẳng phải để bắt chước cái lão « cha già dân
tộc » nham hiểm, mà để bớt vẻ trẻ trung, mạnh khoẻ.
Trong xã hội lao động là vinh quang, thì người già sẽ có
những việc của người già, bởi làm sao mà thoát lao động?
Tuy nhiên... Như
những thí sinh đang gian lận, Huệ tần ngần rồi cũng nói
nhỏ. Ðầu cúi xuống che bớt khuôn mặt, sợ anh Ba nhìn
thấy đang nói chuyện: - Tui cũng mới nghĩ như vậy. Nhưng ớn quá. Nhà tui toàn mấy ông
nội nhà binh không. Nhưng mà thôi, có sao khai vậy. Nói dối
không quen khó lòng lắm. Rồi khai trật bậy trật bạ hết.
Tới đâu thì tới. Bất quá chết là cùng chớ gì? Không
lẽ chúng đem ra pháp trường hết sao? Chết hết còn ai ở
với chúng? Huệ
hơi to tiếng vì tức tối. Nhưng chợt nhận ra sự thật đang
bị anh Ba và thằng Tiến hay những « bà con xa gần của chúng
» dòm ngó, nên Huệ nín bặt. Nét mặt dứt khoát, trầm
trọng. Huệ cúi xuống hí hoáy viết nhanh. Nàng
thở dài. Những người bạn miền Nam có những tính tình mà
nàng thấy thật quý báu. Họ thẳng thắn, họ có thể bất
cần hậu quả nếu họ bảo tồn được cái tính ngay
thẳng đó. Thời gian nặng nề trôi. Phòng họp im phăng
phắc. Nếu có đồng hồ treo tường thì chắc chắn nghe
được cả tiếng tích tắc. Không khí ngột ngạt lại thêm
nóng như bưng. Thằng Tiến vẫn nằm dựa ngửa ra ghế nhìn
lên trần nhà. Hai chân vẫn giữ thế xoạc ra dưới gầm bàn.
Gan bàn chân đen bẩn. Trông nó như đang ngủ, nếu không nhìn
thấy cây tăm đang được nó cho chạy qua lại trong mồm. Trái
ngược hẳn với anh Ba, nó không thèm đếm xỉa gì tới
bọn nhân viên. Không một lần nó nhìn xuống. Nhìn nó, nàng
tự hỏi hiện giờ nó đang nghĩ gì? Chắc chắn nó đang như
ở trên mây, lâng lâng sung sướng với ý nghĩ từ nay không
phải chui bờ nằm bụi nữa. Không phải vác súng lăn lộn
trong rừng sâu núi thẳm. Không còn phải ăn đói, ngủ
thiếu. Nó có thấy sự khác biệt sờ sờ giữa hai miền
Nam Bắc hay không? Nếu có nhìn ra sự chênh lệch như đập
vào mắt ấy thì nó nghĩ gì về những cái đảng của nó
vẫn thường khoe khoang? Trông nó như thằng chăn trâu thế
kia mà cũng dược sĩ. Trời đất ạ. Rồi mình, cái gì sẽ
chờ đợi mình ngày mai đây? Rồi đời sống sẽ ra sao? Cái
số mình chẳng lẽ hẩm hiu thế này? Mấy ngày qua, đúng là
xui xẻo nên đi hụt hai lần. Không biết anh chị Toàn đã
đi đến đâu rồi? Chắc đã đến Guam lâu rồi? Trời ơi,
nếu tối hôm 28 đi theo anh chị ấy được thì hôm nay đâu
có phải ngồi đây mà run sợ thế này? Nàng lại thở dài
rồi miên man suy nghĩ cho đến khi nghe rục rịch bàn ghế.
Nhìn đồng hồ đã thấy quá 4 giờ chiều. Chết chửa,
lại một ngày sắp qua.
Một số lớn nhân viên đang mang giấy lên nộp. Nàng
nhìn qua Huệ, nhướng mắt ngầm hỏi. Huệ hơi nhún vai. Nàng
và Huệ cùng đứng lên đem tờ giấy để lên xấp giấy đã
bắt đầu cao trên bàn, ngay trước mặt anh Ba. Anh này lấy
hai tay chận lên, vuốt ve, đè giấy xuống. Mặt nghiêm
trọng. Lúc đó mới thấy thằng Tiến đổi thế ngồi. Nó
co một chân trên ghế, chân kia đánh nhịp dưới đất như
có vẻ vui mừng. Nó ngồi đó nhưng thái độ lộ rõ đầu
óc để đi đâu, không chăm chẳm vào vụ tờ khai như anh
Ba. Hoặc nó cho người ta cảm giác lơ là đó, cũng nên. Vì
chân nó âm thầm nhịp một khúc nhạc chứng tỏ nó vui
mừng đã làm tốt nhiệm vụ, khi mọi người nộp xong tờ
khai lý lịch. Tuy nhiên sự lơ là của nó vẫn gây cảm giác
nó chỉ làm chiếu lệ theo lệnh cấp trên, nó xăng phú
chuyện này. Khác hẳn anh Ba. Ðành rằng đây là nhiệm vụ
của anh ta, nhưng anh ta làm việc với vẻ hăng say hiểm ác
lẫn ngây ngô của loại người ít học nhưng lại được
giao cho chức vụ quan trọng. Cả đến cái mặt của anh ta cũng
dễ ghét. Nước da mai mái, hai gò má cao nhô lên. Phần còn
lại cứ phẹt ra, bề ngang mặt gần bằng bề dài, nên cái
mặt trở nên vuông, loại mặt của người miền quê có
thể lai Miên. Nhất là bộ răng thì gớm chết. Thà anh ta
cứ ngậm mồm lại còn đỡ phải trông thấy mấy chiếc răng
sún đen xì nằm cạnh chiếc răng vàng. Trông thật không
giống ai. Ðằng này có lẽ anh ta muốn bắt chước anh chàng
thủ trưởng hay tại vì có lệnh trên bảo phải làm mặt
thân thiện lấy lòng dân mới bị trị, nên anh ta cứ toe cái
mồm ra, cố tạo vẻ tươi cười.
Người cuối cùng đem giấy lên lại là cụ Thông. Anh
Ba ghé qua thì thầm với Tiến vài câu rồi thấy Tiến đi
ra. Chỉ một tí xíu thôi nó trở lại với thủ trưởng.
Tiến vẫn ngoan ngoãn tụt dép râu. Nhưng thủ trưởng thì
không tháo dép ra nữa mà hiên ngang giẫm lên tấm thảm đỏ
như những người khác. Có lẽ hắn hiểu và cay cú tiếng cười
mỉa mai hồi nãy. Ba người lại ngồi như cũ. Anh Ba bây
giờ ngồi co một chân trên ghế thôi, một chân thòng
xuống nhưng vẫn chưa đụng đất. Anh ta không biết vặn cái
ghế cho hạ thấp một chút. Bọn nhân viên cũng mặc kệ,
chẳng ai chỉ cho, kể cả những đứa bợ đỡ. Nên anh ta
cứ đu đưa chân trên mặt đất.
Thủ trưởng liếc mắt nhìn khắp lượt rồi nhìn vào
xấp giấy vẫn được anh Ba để cả hai tay chận lên như
giữ bảo vật. Hắn dường như vui mừng là đang nắm hết
vận mạng của ngần ấy con người hiện có mặt. Hắn nói
nhỏ với anh Ba, anh Ba liền gật đầu và nắm xấp giấy mà
sóc sóc. - Thế là chúng ta đã tranh thủ được nhiều công việc và thì
giờ rồi. Hắn dõng dạc nói. Bây giờ ta có thể làm việc
với nhau tích cực hơn sau khi biết nhau nhiều hơn qua tờ
khai liên hệ này. «
Thế mà vưà rồi chúng bảo cách mạng đã biết rõ từng
người, đúng là thứ điêu ngoa. » nàng thầm nghĩ. Vừa nói
tay hắn vỗ lên xấp giấy còn được anh Ba nắm lấy. - Bây giờ ta hãy tạm bầu bán một số người hoặc có ai xung
phong đăng ký vào tổ anh nuôi chị nuôi để ngay từ ngày
mai ta có một căng tin cho chúng ta có thể ở lại ăn trưa.
Vì kể từ ngày mai ta sẽ làm việc từ 7 giờ sáng tới 4
giờ chiều. Có một giờ nghỉ trưa. Tiền ăn căng tin sẽ
đương nhiên được khấu trừ vào tiền lương cuối tháng.
Như vậy để cho chúng ta có một bữa ăn đầy đủ và không
còn những bận bịu, lấn cấn riêng tư về vấn đề ăn
uống nữa. Tránh chuyện chân ngoài dài hơn chân trong. Hắn
cười hề hề sau khi nói câu cuối cùng. Có lẽ vì thấy
mặt đám nhân viên thộn ra chẳng hiểu hắn muốn nói gì.
Ðang nói chuyện ăn uống, cái gì mà có chân có cẳng trong
đó? Lãng òm. Lại còn anh nuôi chị nuôi, nghe ngộ quá!
Tiếng bàn tán nổi lên có vẻ bớt dè dặt, tự nhiên hơn. Thủ trưởng
lại nhìn khắp lượt, rồi tiếp: - Vấn đề bầu bán tổ anh chị nuôi thì chị Tím sẽ phụ trách
chốc nữa đây. Sau đó ta có thể giải tán. Hắn
ngần ngừ một chặp như định thêm gì, sau lại thôi. Quay
qua quay lại một chốc nói với hai cán bộ kia gì đó, hắn
lại quay ra đám đông, bây giờ đang kẻ đứng người
ngồi bàn tán về chuyện căng tin và làm nhà bếp. Hắn
lại tằng hắng cho mọi người chú ý : - Yêu cầu các anh các chị trật tự làm việc. Ngồi
xuống cả đi. Yêu cầu bác Thông và hai chị gì làm
kế toán qua bên phòng thủ quỹ làm việc với tôi. Các anh
các chị khác tiếp tục bầu bán và nên nhất trí khẩn trương
để mọi việc xong xuôi ngay hôm nay. Mai đi vào cụ thể. Tím
ở đâu tiến ra, cũng tụt dép đi chân không trên thảm. Õng à õng ẹo, vắt vẻo đôi tay, miệng cũng cứ toe ra.
Chị ta gầy, nước da xanh mướt có ánh vàng bủng của người
sốt rét ngã nước. Từ sáng đến giờ chưa nghe chị ta nói
lần nào, nên gần như ai cũng ngạc nhiên khi chị ta lên
tiếng. Giọng nói cao, chua như dấm, lại thêm âm thanh như
vỡ oà, rất kỳ lạ. Nghe như người Mán người Mường nói
tiếng Việt. Chẳng hiểu quê chị ta miền nào. Nhưng nếu
hỏi thể nào cũng trả lời quê Hà Nội. Nghĩ mà tội cho Hà
Nội. Bất cứ đưa quái nào cũng có thể cưỡng đoạt. - Thôi chúng ta khẩn trương tranh thủ bầu bán cho xong. Trước
chiều nay phải có một tổ anh chị nuôi lo nấu ăn,
một tổ vệ sinh lo rửa bát, quét dọn, một tổ...
|