KHUÔN MẶT THỜI ÐẠI
Bác
Thông , Huệ và nàng đi theo thủ trưởng sang phòng kế toán
bên cạnh, không nghe tiếp được chuyện bầu cử. Ở đây
có ba bàn làm việc, có điện thoại và một tủ sắt lớn
mà bác Thông giữ chìa khoá. Chỉ khi nào bác vắng mặt
mới giao cho Huệ hay nàng. Thủ trưởng bảo bác Thông mở
tủ. Bác lúi húi, run run, mở mãi mấy lần khoá. Khoá số
mật chỉ ba người kế toán biết mà thôi, ngoài ban giám đốc.
Cửa tủ được mở toang ra. Cả bốn người cùng sững
sờ. Ngạc nhiên mỗi người một cách. Tủ còn đầy tiền.
Ðủ loại tiền giấy to nhỏ. Có lẽ bác Thông là người xúc
động nhất vì thấy tay bác run bần bật, ai cũng nhìn
thấy. Có thể bác tiếc cho chủ nhân là cháu bác đã quá
vội vã bỏ chạy không kịp lấy tiền đổi đôla hay vàng
để đem theo. Có lẽ bác cũng tiếc cho chính bác là người
giữ chìa khoá mà hai ngày nay chẳng biết đến lấy về. Dù
được một ít cũng đỡ khổ. Nhất là trong lúc hỗn quân
hỗn quan, ai mà biết bác lấy. Bác run rẩy không những vì
tiếc mà còn vì giận cả ban giám đốc lẫn cháu bác. Giá
mà nó cho bác chút ít trước khi nó dọt thì đỡ khổ cho bác
biết mấy. Nay nó ra đi rồi mà bác thì lâm cảnh khổ như
thế này. Nhìn thấy tiền hồi nào tới giờ chính mình
vẫn đếm lên đếm xuống, mòn cả tay, khô cả nước
miếng, mà bây giờ trơ mắt ếch ra nhìn tiền rơi vào tay
kẻ khác. Rơi vào tay lũ mọi rợ này mới đau đớn hơn.
Huệ và nàng cũng giật mình vì thấy số tiền không nhỏ còn
đầy két. Chẳng lẽ ban giám đốc không tính chuyện ra đi
hay sao? Hay họ quá tin tưởng ở chính quyền cũ và nghĩ
rằng miền Nam không thể tan rã mau như thế? Họ đã vội vã
lắm nên bỏ lại số tiền không nhỏ như thế này. Quả
thật là tiếc. Nếu tiền này được phát cho nhân viên, dám
được gần một tháng lương mỗi người. Ngần ấy tiền
lọt vào tay tụi này thì phải nói rằng cả mấy đời chúng
nó cũng không thể có nổi. Ðang khố rách áo ôm thế kia.
Ðến cái thảm lót nhà mà còn không dám giẫm lên. Thủ trưởng
cũng ngớ ra. Nhìn đống bạc được buộc từng xấp, xếp
ngăn nắp trong tủ. Bất giác hắn giơ tay lên gãi đầu,
bối rối rõ rệt. Hắn không ngờ hắn đang là con chuột sa
chĩnh gạo tám thơm. Chiến công này thế nào cũng đưa hắn
lên thành công mỹ mãn. Cấp trên sẽ hài lòng về thành
quả hắn sẽ báo cáo. Sau phút bàng hoàng, hắn tằng hắng
ra lệnh cho ba người đếm lại số bạc và báo cáo kết
quả cho hắn khi nào xong. Trước sự ngạc nhiên của ba người,
hắn bỏ đi ra ngoài và đóng cửa lại sau khi dặn Huệ khóa
cửa sau lưng hắn.
Vì phòng được xây từ 1m20 trở xuống là gỗ đánh
bóng loáng, trên phần gỗ trở đi cho tới trần nhà là kính
trong suốt, nên người phiá ngoài vẫn nhìn thấy từ ngực
trở lên của người phiá trong. Tuy thế bác Thông và Huệ cùng
nàng nhân lúc không có mặt cán bộ cũng bàn tán xôn xao
về chuyện chủ hãng bỏ chạy không kịp mang tiền, để bây
giờ phải tiếc là rơi vào tay lũ này. - Chỗ tiền này đủ trả thêm cho toàn thể nhân viên một tháng
lương chớ không chơi. Bác Thông cáu kỉnh gắt lên. - Ai đời bây giờ phải đem cúng cô hồn, cho yêu quái hưởng.
Thiệt tức muốn nổ ruột. Ai tin là chúng nó đem nộp tất
cả cho nhà nước? Chúng nó bỏ túi một nửa cũng chẳng ai
biết. Chẳng lẽ bác hay tụi cháu đi tố cáo. Tố với ai?
Với ai cũng cá mè một lứa. Ðưá nào ăn số tiền này mình
cũng tức. Bác coi, nó biết bác cháu mình không thể lấy
bớt, cũng không thể tố giác với ai, nó bảo cháu khoá
cửa lại không cho ai vào trừ nó. Sau khi kiểm kê, chỉ cho
nó biết mà thôi. Hỏi bác có phải nó có gian ý gì chứ không
phải tử tế tin tưởng mình đâu, giao tiền cho ba người cũ
đâu. Mình có khi là cái bình phong cho nó nữa. Nếu thất
thoát hay bị phát giác ra thất thoát, nó dám vu oan cho ba người
mình lắm. Nàng
thêm vào ý của Huệ: - Chỉ có ba người mình và nó biết số tiền là bao nhiêu thôi.
Mình về nhà rồi, mấy đứa nó chia chác làm sao mình biết
được? Tôi nghĩ thằng thủ trưởng không dám ăn một mình
đâu. Thế nào nó cũng ma lanh chia cho mấy thằng kia. Cùng ăn
thì cùng câm mồm hết. Không ai biết cả. Ðèn
điện thoại bỗng dưng nhấp nháy. Có ai đang dùng điện
thoại. Té ra có đưá biết dùng điện thoại. Nàng giơ tay
để lên miệng bảo mọi ngưới im lặng. Ngoắc Huệ bảo
đứng che cái bàn chỗ để điện thoại. Nhè nhẹ nhắc
ống nghe lên nhưng không đưa lên tai sợ người bên ngoài
nhìn thấy, mà để ngửa ra bàn rồi cúi sát mặt áp tai vào
nghe lén. Cả ba người cùng nín thở. Cố không gây tiếng
động. Nàng giật thót mình khi nghe rõ ràng giọng thằng
Tiến. - Báo cáo anh, mới phát hiện một kho thuóc có rất nhiều thuốc
đã bao bì đóng gói toàn thể cả. Ðủ loại thuốc, cả
cho người lớn, cả cho nhi đồng. Anh cho chỉ thị ta phải
làm sao? Em thấy có nhiều loại lắm anh ạ. Anh có...cần
giữ...cho...gia đình, cho cháu bé... - Nhất định là phải giữ phần cho mình chứ. Nhưng cậu cẩn
thận đấy nhá. Kheo khéo nhá. Xong rồi thì cứ cho mấy tay
em kiểm tra đi. Tôi sẽ đến xem sau. Thôi nhá. Nàng
hoảng hồn thật sự khi nghe giọng thằng thủ trưởng dặn
dò thằng Tiến lấy bớt thuốc. Cùng lúc đèn đỏ tắt, nàng
gác nhanh điện thoại. - Sao, đưá nào nói với đứa nào đấy? Huệ hỏi ngay. - Không sai, mình đoán không sai tí nào. Vừa rồi thằng Tiến tìm
ra kho thuốc đã đóng hộp sẵn sàng để giao cho các tiệm
thuốc tây. Nó hỏi thằng kia, thằng thủ trưởng ấy, là
phải làm sao? Nó tâng công nên gợi ý với thằng kia lấy
bớt thuốc cho vợ con dùng, như vậy mình biết thủ trưởng
có vợ có con, ít ra một đưá còn nhỏ. Thằng nọ OK ngay còn
dặn thằng Tiến phải cẩn thận, không thì sẽ lộ. Bác và
Huệ thấy không? Thuốc nó còn lấy bớt, huống hồ tiền
ngập ra như thế này. Mà chắc chắn nó chẳng lấy cho nhà
dùng đâu, nó sẽ lấy nhiều, tẩu tán bán dần bỏ tiền vào
túi bọn nó với nhau. Tất nhiên nó sẽ để lại một số
để trình báo lấy điểm với cấp trên. Ðêm nay thế nào
cũng có màn chia chác và tẩu tán tài sản. Cả số tiền này
nữa. Chúng phải làm nhanh vì còn khai báo với cấp trên
chứ? - Thôi lo đếm nhanh đi. Nó trở lại mà chưa xong là thấy mồ. Bác
Thông tự nhiên giục giã. Bác
có vẻ hoảng sợ nhiều hơn lúc nãy. Có lẽ sau cú điện
thoại, bác nhìn ra phần nào con người thật của các cán
bộ, nên bác lo sợ thêm và tức tối nhiều hơn. Hai tay bác
run run đếm tiền lia liạ. Những tờ giấy bạc mới cũ
sột soạt trong tay bác. Huệ và nàng cũng vội cắm đầu đếm
không dám bàn cãi sôi nổi nữa. Lòng nàng chợt lo sợ. Trông
cái thằng thủ trưởng như vậy mà gian hùng khủng khiếp.
Có thế mới biết chúng nó đóng kịch khéo đến đâu. Cứ
ngọt như miá lùi mà tầm ngẩm tầm ngầm giảo hoạt. Ðưá
nào cũng như nó thì mình sẽ phải sống chung với ai đây?
Còn cái con Tím nữa. Không biết nó chui từ đâu ra. Rồi cái
con béo ụt nữa. Nó làm chức gì không biết, nhưng nghe nói
nó là y tá. Eo ơi, nó mà chích thì có mà chết. Phải là đâm
chứ không thể là chích được. Bàn tay của nó...cứ ninh ních.
Lại vụ ăn căng tin. Trời đất ạ, nó dám bảo là ăn như
thế để có bữa cơm đầy đủ. Thế hoá ra ở nhà mình ăn
thiếu? Phải cần chúng nó lo tới, nhân viên mới có bữa cơm
cho ra bữa cơm? Rồi lại bảo sẽ không còn bận bịu riêng
tư vì bữa ăn. Thế là thế nào? Tiền ăn chúng trừ
nghiến vào lương tháng. Thế là mất đứt khoản tiền đó.
Chúng ăn bớt tiền chợ là cái chắc. Thế là chúng ăn trên
đầu trên cổ mình rồi còn gì? Rồi lại cái gì mà anh nuôi
với lại chị nuôi. Chữ với nghĩa. Không hiểu chúng nó
học trường nào mà ăn nói khủng khiếp như thế? Cuối cùng
là nhân vật anh Ba. Xích lô còn sáng giá hơn gấp bội. Ôâi
cái mồm nó cứ như cái ống nhổ. Thằng
thủ trưởng không biết đến từ lúc nào. Nó đứng ngoài
khung kính gõ gõ. Rất may cả ba người đang mải mê đếm
tiền, không có ai nói chuyện. Giả tỉ đang nói chuyện,
tất nhiên chuyện không ưa chúng nó. Nó mà hỏi thì không
biết nói sao cho ổn, nhất là cho thống nhất cả ba người.
Huệ lại chạy ra mở cửa. Hắn nhìn đống bạc kếch xù
nằm trên bàn, sung sướng ra mặt. Hắn gật gù, hai tay không
ngớt xoa vào nhau. Hắn lại gãi đầu. Sau khi nghe lén điện
thoại, cả ba người cùng thấy sợ thằng này. Nó dám thông
đồng với đàn em qua mặt cấp trên của nó như thế thì cũng
sẽ làm bất kể cái gì. Ý nghĩ này khiến nàng rợn cả người. - Xong xuôi cả rồi chứ? Hắn tươi cười đon đả. Vậy bác Thông
và hai chị viết ra một tờ giấy đầy đủ số tiền rồi
ký tên vào phiá dưới. Chúng tôi ban quanû trị mới sẽ
tiếp thu số tiền này rồi đưa lên trên ngay. À, còn chìa
khoá tủ thì bác Thông giao lại...cho tôi. Bác chỉ cho tôi cách
mở và khoá. Sau này có dịp thì dùng đến. Loại khoá này
tốt đấy nhỉ? Hắn
cười hề hề vuốt đuôi câu nói đòi lại chìa khoá. Bác
Thông loay hoay chỉ vẽ cho hắn cách mở, cách khoá, cách
thay số mật khác. Mặt hắn nghiêm trọng theo dõi những
dặn dò của bác. Sau đó hắn bảo: - Thôi như vậy là bác và hai chị đã hoàn thành tốt công tác
kế toán rồi. Bác và hai chị về nhà được rồi. Bà con
về cả rồi, không ngờ công việc kéo dài quá. Chắc bác và
hai chị cũng mệt cả. Về nhà là vừa thôi. Mai chúng ta
lại gặp nhau nhé. Hắn
cứ ngọt ngào, ra vẻ lưu tâm đến giờ giấc làm việïc và
sức khoẻ của ba người. Khi tiễn ba người ra cửa phòng
kế toán, hắn lại tiếp trong tiếng cười giã lả, rất lưu
manh: - Ngày mai sẽ có công tác khác. Khỏi nhức đầu vì tiền với
bạc nữa. Hắn
cười cố làm ra vẻ như chỉ là câu nói đùa. Ba người hơi
nhếch mép cười hùa với hắn, trong lòng tự hiểu cuộc đổi
đời thật sự bắt đầu từ đây. Thằng này thật đểu cáng.
Nàng nghĩ thầm. Sáng
hôm sau, mọi người lại vẫn tề tựu ở ngoài sân như hôm
qua. Lại thằng Tiùến ra kêu lên phòng họp. Không ai hỏi
tại sao không vặn máy lạnh nữa. Người cẩn thận đã
mang theo cái quạt giấy xếp lại được. Lũ cán bộ vẫn
tụt dép râu ở cửa phòng họp. Duy chỉ có thủ trưởng là
đi dép lên thảm như nhân viên. Ba người cán bộ lại
ngồi như hôm qua. Xấp giấy khai lý lịch được để trên
bàn giữa thủ trưởng và anh Ba. Không khí coi bộ không còn
vẻ vô tư như sáng hôm qua nữa. Trên nhiều khuôn mặt có
những nét ưu tư. Thủ trưởng bao giờ cũng tằng hắng trước
khi nói: - Chúng tôi khẩn trương làm việc suốt đêm hôm qua, tranh thủ
thời gian tìm hiểu các anh các chị. Ðể giải quyết vài
lấn cấn, chúng ta cần thành khẩn tuyệt đối, càng sớm càng
tốt chủ yếu tiến nhanh tiến mạnh, tiến vững chắc đến
xây dựng xã hội Xã hội chủ nghĩa mà cũng chỉ là bước
đầu trước khi tiến đến đại đồng thế giới. Sau đây
tôi, anh Ba và anh Tiến sẽ làm việc với từng cá nhân. Yêu
cầu các anh các chị thành thật thêm nữa trong tất cả
mọi liên hệ, vì sau khi đọc các tờ khai này, chúng tôi
thấy vẫn còn nhiều chỗ chưa được thông, hãy còn lợn
cợn, vướng mắc, cần phải cho sáng tỏ hơn. Nàng
thấy như có cái gì vừa mắc nghẹn ở cổ, đồng thời cũng
như có trái núi ngàn cân vừa đè lên ngực. Nỗi hận mình
chạy hụt khỏi nơi này, hụt tìm đến một chân trời,
một nơi chốn dễ thở hơn, không có ai tra khảo gia đình,
lý lịch mình nếu mình không vi phạm tộâi lỗi nào. Chúng
nó còn giở trò gì đây? Viết sạch gia phả đến thế mà
còn bảo chưa...thành khẩn. Hơn nữa chúng là cái gì?
Chẳng qua chỉ là một lũ cướp ngày, cướp đêm, cướp
cạn, như hôm qua chúng bảo ba người ban kếâ toán ký tên
trên một tờ giấy lộn, chẳng có nhân chứng, chẳng có
luật pháp nào cho phép, che chở. Nó bảo sẽ giao tiền lại
cấp trên? Có trời biết. Cái thằng mật ngọt chết ruồi
này nguy hiểm ghê gớm lắm.
Lần lượt từng người được gọi tên, đứng bên
cạnh bàn ba đứa cán bộ đang ngồi. Y như thí sinh đợi
thi vấn đáp. Mặt người nào người nấy chảy dài ra.
Mỗi khi có gì...lấn cấn, cả ba đưá thay nhau hỏi người
đối diện. Mọi người bồn chồn chờ đợi phiên mình. Khá
lâu sau thì nàng bị gọi lên. Cả ba đứa châu đầu vào đọc
tờ khai của nàng. Có lẽ lý lịch...quá trong sạch khiến
chúng nó nghi ngờ có sự dối trá. Chúng nó thi nhau hỏi. Chúng
nó ngạc nhiên khi thấy cả gia đình bên nội như bên
ngoại, cả người sống lẫn người chết, chỉ là nhà giáo.
Riêng nàng làm kế toán. Hỏi đi hỏi lại vẫn không có gì
phải thêm vào hay chữa lại. Cuối cùng cả ba đưá cùng đồng
ý một điều mà vì điều đó, tờ giấy của nàng với lý
lịch...trong sạch là thế bỗng trở thành tờ lý
lịch...nguy hiểm, đáng ngại. Theo lý luận của chúng, nhà
giáo bị liệt vào thành phần đại nguy hiểm cho xã hội Xã
hội chủ nghĩa. Bởi vì cũng như nhà văn, nhà báo, những
người này là tim là óc của nhân loại. Hơn nữa, nhà giáo
còn đào tạo ra tương lai mà đảng và bác vẫn có tình
tranh giành cái chức năng thiêng liêng đó để đẻ ra
những « cháu ngoan bác hồ ». Ngoài cái tội có chồng và
anh chị em là nhà giáo, lại thêm cái tội tầy trời thứ
hai nữa, tội...di cư năm 1954 khi 10 tuổi. Thực ra thì không
phải chúng công khai ngang nhiên buộc tội như trong phiên tòa.
Chúng chỉ bàn thảo, diễn nghĩa những điểm chúng gọi là
lấn cấn mà thôi. Nhưng sau khi hỏi han hơi lỹ và sau khi
nghe chúng nhấn mạnh ở điểm giáo chức là phần tử rất
nguy hiểm cho xã hội thì nàng chắc chắn rằng lý lịch
của mình...không thể nhẹ ký được. Cũng như anh Ba hỏi nàng
những câu vô duyên và rất ngây ngô..chết người rằng: - Chị sinh ở Hải Phòng à? - Vâng. - Thế năm 1954 chị ở đâu? - Tôi ở Hà Nội. - Còn năm 55? - Tôi ở Saigon. - Năm 55, chị ở thành phố Hồ Chí Minh chứ? - .....Vâng. Nàng
ậm ừ. Lòng thầm rủa. Năm 55 thì là Saigon, chứ đã là thành
phố của chúng bay đâu. -
Như vậy là chị di cư? - Vâng, tôi di cư lúc tôi 10 tuổi. Nàng
thêm chi tiết đó vì cho rằng khi đó mình còn bé, cha mẹ
di cư, thì mình đi theo, chứ làm sao khác được. Không lẽ
một con bé 10 tuổi ở lại Hà Nội để lấy lòng ...bác và
đảng? Nàng thấy mình hèn hẳn đi khi nêu chi tiết trên. - Ờ, ờ...phải rồi. Hắn tính nhẩm. Bàn
tay anh Ba mân mê tờ giấy như mân mê sự vui thích hiện hình.
Mắt long lanh ánh sáng hiểm ác vì vừa bắt thêm được con
mồi. Thằng thủ trưởng cũng lộ vẻ vui mừng về lý
luận chắc nịch của hắn về vụ nhà giáo là phần tử
tối nguy hiểm. Nếu không cảnh giác thì sẽ có một đứa
vuột khỏi sự thanh lọc này rồi. Gớm may chửa !
Lũ ngụy nguy hiểm thếâ đấy. Chỉ có thằng Tiến,
mặc dù có góp ý kiến trong vụ nhận xét tờ khai của nàng,
nhưng rõ ràng nàng vẫn thấy nó không có ác ý. Nó chỉ đồng
ý vì ai cũng đồng ý mà thôi. Nó đóng vai nghị gật. Nhưng
có lẽ vì nó là chuyên viên tâng công, hay tìm ra những manh
mối có...ăn, nên thủ trưởng lẫn anh Ba phe lờ thái độ
vuốt đuôi, không sốt sắng trong tố khổ của hắn. Thế
rồi tờ khai lý lịch của nàng được anh Ba để qua một bên.
Cùng vài tờ giấy đã thông qua từ trước. Nhưng không
phải trong xấp giấy của đa số. Nàng trở về chỗ ngồi
mà run thầm. Không ngờ đầu óc chúng ngoắt ngoéo đến
thế. Ði dậy học mà chúng bắt bẻ ra thành người nguy
hiểm thì còn loại người nào không nguy hiểm cho chúng?
Chắc chắn chỉ lũ ngu dốt, cam tâm làm tay sai cho chúng
mới không làm chúng e ngại mà thôi. Sau đó đến lượt
Huệ. Nàng thấy Huệ hay lắc đầu. Có lẽ đang trả lời
không biết về những chi tiết liên quan đến những người
thân có tên trong tờ khai. Một mối lo ập đến. Nàng cứ
ước rằng có phép lạ nào xẩy đến, cứu nguy tình trạng
sợ hãi này thì mừng biết bao. Nàng thương thân mình và thương
thân bạn. Rồi điều gì sẽ đến với mình, với bạn,
với những người trong xấp giấy để riêng ra kia? Căn phòng
họp vẫn nóng hầm. Mồ hôi nàng toát ra. Vì nóng và một
phần vì lo sợ. Mặt mọi người buồn xo, lo lắng. Không ai
nói chuyện với ai nữa. Cứ ngồi cú rũ đợi lượt mình.
Nhưng có những bản mặt câng câng, hãnh diện một cách
lộ liễu. Chúng nhìn cái đám chết dở với con mắt hàm
nhiều ý nghĩa. Người bị nhìn hiểu rằng mình hết thời,
nên liệu hồn. Suốt
buổi sáng dành cho việc...thi vấn đáp. Những câu hỏi hóc
búa và vô lý một các không tưởng được chúng khai thác
triệt để. Người cuối cùng được cứu xét xong xuôi thì
đã 1 giờ trưa. Ba cán bộ đứng lên. Mệt mỏi nhưng hớn
hở. Thằng Tiến lên tiếng kêu mọi người đi ăn căng tin.
Bữa ăn đầu tiên. Những người trong tổ anh chị nuôi đã
được thẩm vấn qua loa chiếu lệ, trước mọi người. Ai
cũng nhìn ra một lũ nằm vùng, ăn cơm quốc gia thờ ma
cộng sản. Trước đây chẳng ai hay biết. Hai
dẫy bàn dài. Bát đũa vất lỏng chỏng trên bàn. Cứ sáu
người thành 1 « bàn », dù không chia ranh giới, có một tô
canh bí đao với tôm khô, lõng bõng nước nhiều hơn cái.
Một đĩa lớn rau muống luộc và một batù to thịt heo kho
rim, có nhiều nước. Miếng thịt heo được thái nhỏ, gần
như băm. Bác Thông ngồi trước mặt Huệ và nàng, bên
cạnh bà dược sĩ và 1 bà trình dược viên. Kể từ giờ
phút đầu, từ hôm qua, bà dược sĩ đơn độc còn lại
một mình trong số 4 người dược sĩ của hãng, hai bà trình
dược viên và 2 cô thư ký, ráp vào ban kế toán của nàng,
thành một nhóm có chữ nghĩa. Nhân viên còn lại đa số là
thợ giây chuyền trong các khâu bào chếâ thuốc, như thuốc
viên, thuốc bột, thuốc nước, khâu bỏ hộp, vào chai, ép
vỉ, đóng thùng v.v... Những người này quen biết nhau vì
suốt 7,8 giờ làm việc chung, nên họ tíu tít với nhau cũng
còn tạm vui. Bà dược sĩ
và 2 cô thư ký cũng quen biết những nhân viên bào
chế. Riêng 2 bà trình dược viên thì chỉ biết mấy cô thư
ký ở phòng phát thuốc mẫu là nhiều vì công việc của các
bà là ở các phòng mạch và bệnh viện. Sáng thứ bẩy
mỗi tuần các bà ghé lấy thuốc mẫu và họp với ban giám
đốc mà thôi. Vì thế nên 2 bà trình dược viên như 2 kẻ
lạ trong hãng. Bơ vơ, buồn bã. Chẳng dám nói chuyện với
ai vì bây giờ càng ít nói càng đỡ lo. Hai bà cảm thấy
phần nào yên tâm khi xáp vào nhóm kế toán. Nàng chọn
ngồi ngay đầu bàn để khỏi phải ngồi cạnh người khác,
nhất là xa đám cán bộ. Kế nàng là Huệ, sau đó là 1 bà
trình dược viên, ngồi đối diện bà trình dược viên
thứ hai. Thành một nhóm 6 ngưới, cho « bàn » ăn. Hai cô thư
ký tuy ngồi sát bên cạnh lại phải thuộïc « bàn » 4 người
nhân viên trong tổ thuốc nước. Rất may, bọn cán bộ được
bọn anh chị nuôi bợ đỡ ưu ái mời ngồi vào khoảng
giữa bàn. Chung quanh có một đám quần thần 30 tháng 4, chuyên
viên nịnh hót. Họ ngồi ở dẫy bàn thứ nhất. Trước khi
ăn, thủ trưởng lại tằng hắng rồi đứng lên tươi cười,
xoa hai tay vào nhau: - Hôm nay là bữa ăn căng tin đầu tiên. Ðặc biệt các anh chị
nuôi đã hạ quyết tâm cho chúng ta một bữa ăn thật bổ dưỡng.
Các anh các chị nên nhất trí khích lệ tổ anh chị nuôi
thật lớn xem nào! Nói
rồi hắn vỗ tay đôm đốp. Cả hai dẫy bàn cùng vỗ tay
ầm ầm. Nhóm anh chị nuôi mặt cứ tở mở, cười toe cười
toét và cũng vỗ tay đôm đốp. Vừa xong, mọi người vục
mặt vào bữa ăn. Bác Thông cúi gằm mặt xuống bát cơm
gạo xấu. Nàng uể oải lùa cơm vào miệng, nhai như con bò
lười biếng nhai cỏ. Không phải nàng chê món ăn hay không
muốn chung đụng mà sinh ra chán nản. Mà vì thấy không
thể hội nhập cách sống này. Nó có cái gì ghê rợn mà nàng
chỉ đang cảm thấy. Sự ghê rợn đó bàng bạc ở những
lời lẽ ngọt ngào nhưng đầy đe dọa của thằng thủ trưởng.
Sự tham ác đã được nàng chứng kiến và nghe lén hôm qua
đủ để nàng sợ hãi. Lầu đầu tiên trong đời nàng nghe
lén như thế. Không hiểu động lực nào khiến nàng xử
sự như thế. Nhờ chuyện này nàng biết rõ hơn về bọn cán
bộ này và phần nào về cái xã hội nàng sẽ phải chịu
đựng. Cho đến bao giờ?
Bữa cơm chỉ rào rào một thoáng đã xong. Tiếng xô bàn
ghế, tiếng đũa bát chạm nhau, cũng như tiếng người ồn
ào làm nàng muốn chóng mặt. Vì ăn
trễ, nên ăn xong lại trở lên lầu ngay để nghe giao phó công
tác cho từng người đúng với tinh thần lô gích móc xích xã
hội chủ nghĩa, tức là làm theo năng lực hưởng theo nhu
cầu. Nàng bủn rủn chân tay khi nghe thủ trưởng ngọt ngào
tuyên bố nàng sẽ nhập vào tổ rửa chai lọ. Huệ nhập vào
tổ thu nhận tất cả hàng hoá mua vào dùng cho việc bao bì
đóng gói, có nghĩa là các tông, nắp nút, chai lọ rỗng.
Thu nhận và khuân vác vào kho. Bác Thông được ráp vào tổ
vệ sinh căng tin và toàn diện hãng, có nghĩa là chùi rửa
cầu tiêu, lau chùi nhà cửa, rửa bát đũa... Cách
vài ngày lại có xe hàng lớn giao chai. Huệ có nhiệm vụ ký
nhận rồi cùng 2 người khác khiêng vào kho, chất cao. Các tông
và nắp nút cũng thế. Liên miên hết hàng này lại có hàng
khác nên Huệ túi bụi rang nắng đua với nàng. Sáng từ 7
giờ đến 12 giờ. Chiều từ 1 giờ đến 4 giờ. Ngày mưa cũng
như ngày nắng, ngay ngoài sân lộ thiên, nàng cùng 2 người
đàn bà trước kia làm lao công ngồi trên cái đòn thấp,
rửa những chai lọ đựng trong những càn xế to bằng hai người
ôm, nặng trĩu chai lọ bụi bậm, lôi từ trong kho ra. Trước
đây tất cả đều làm bằng máy và cả hãng có máy lạnh.
Bây giờ theo lời giảng của thủ trưởng ta phải tiết
kiệm, vì vậy không có máy lạnh nữa và mọi thứ đều làm
bằng tay, kể cả rửa chai. Những máy lạnh được gỡ ra
đem đi đâu mất. Lỗ trống được che lấp một cách cẩu
thả bằng miếng các tông thùng thuốc cũ. Càn xế chai lọ
la liệt ngoài sân. Cái chưa rửa xếùp cạnh cái rửa rồi,
còn cần phơi nắng cho khô trước khi đem vào kho. Ba người
đàn bà trong đó có nàng ngồi trên cái đòn thấp đủ kê
mông, tay cầm cái cọ đút vào trong chai rồi vục vào một
thau lớn có vòi nước chảy liên miên, để xúc sạch chai.
Vòi bắt từø trong nhà ra. Xúc sạch rồi thì úp cổ chai chúc
xuống trong một càn xế khác. Cứ để ngoài sân cho nắng
hong khô chai. Khô rồi khuân vào phòng thuốc hay vào kho. Càn
xế chai phơi khô chất bên cạnh đống củi mà tổ anh chị
nuôi chia người chẻ củi, bì bụp ngay bên cạnh. Bụi
củi, dầm củi vung vãi, có khi bắn cả lên chai đang phơi.
Thành thử sinh hoạt ngoài sân vui đáo để. Chai lọ cũng
được nắng...tẩy trùng, thật là đỡ tốn kém biết
chừng nào...Những ngày mưa rào, không kịp choàng áo mưa,
ướt lướt thướt, loi nhoi như một lũ chuột. Trông sân hãng
thật thê thảm. Những ngày nắng cháy da thì ngoài sân lung
linh ánh sáng trên đống chai lọ. Không hiểu người nhạc sĩ
phản chiến có bao giờ thấy nắng thủy tinh lung linh ra sao
hay chưa mà tả cảnh nắng nhẩy muá thật là thơ mộng, khác
hẳn thực tế ghê rợn hôm nay. Mặc dù đội nón, nhưng
nắng và hơi nóng sân xi măng vẫn hắt lên khiến nàng như
say say. Những đầu ngón tay trái lại nhợt nhạt, nhăn nhúm
vì ngâm nước suốt ngày. Trong khi tay Huệ chai xạm và
cứng ngắc vì khiêng nặng và có khi bị các tông cứa đứt
buốùt nhức. Rất nhiều lần hai đứa nhìn nhau không nói.
Những lời lẽ không đủ sức mạnh để nói lên nỗi
phẫn uất ngấm ngầm chất chưá trong tim óc. Có
ai bị cảm cúm hay sốt nóng, trúng gió, nhiễm mưa, đến phòng
y tế gặp chị Gái, sẽû được chị lạnh lùng bảo ngửa
mặt lên, chị nhểu cho 2 giọt nước tỏi tươi vào hai lỗ
mũi, sờ vào trán một cái, quá lắm cho nằm vài phút trên
giường trong phòng y tế. Mặc dù phòng không có điện
thoại, nên không thể đổ cho chị Gái cái tội thèo lẻo,
tâu rỗi. Vì vừa đặt lưng nằm xuống đã thấy lù lù
thủ trưởng ngay đầu giường. Ưu ái thế ! Thủ trưởng nói
vài câu thăm hỏi và sau câu nói người bịnh sẽ tự động
lồm cồm bò dậy rồi sau khi thủ trưởng ra khỏi phòng, thì
người bịnh cũng giã từ chị Gái, trở về chỗ làm
việc, nếu không thì sẽ có mặc cảm vì mình mà cơ quan không
được xếp hạng tiên tiến. àng biết chắc chắn hắn đang
nhìn xuống sân từ sau khung cửa kính của phòng giám đốc
phiá trên lầu. Ðã nhiều lần nàng bắt gặp hắn lấp ló
sau khung cửa kính đó. Mới đầu không để ý vì mải làm
việc. Nhưng có một lần làm như có linh tính bị rình
rập, nàng phát giác ra. Hắn quay ngoắt vào trong, không đứng
nhìn xuống sân nữa. Ngay khi đó nàng thấy hơi kỳ cục. Là
thủ trưởng,
kiểm soát nhân viên là thường. Nhưng mắc gì mà
thụt ngay vào khi bị bắt gặp. Làm như nó có tật nên
giật mình. Sau đó nàng phát giác ra nó cốt ý rình rập đám
người làm việc dưới sân này. Hắn rình ai? Ðám ngoài sân,
trừ vài bà trước kia là lao công thì toàn đám « đầu
gấu », Huệ, 2 bà trình dược viên có chồng là sĩ quan cao
cấp chính quyền cũ và nàng. Bà dược sĩ may mắn được lưu
dụng, lại làm việc như xưa. Hai bà trình dược viên cũng
te tua vì vụ phân bổ công việc. Hai bà, người thì ở tổ
chẻ củi, suốt ngày bì bộp với cái rìu, người trong tổ
dọn dẹp phụ bác già Thông, những khi có chia thịt hay đầu
tôm tươi, đã ươn, lên mầu đỏ lòm, được đổ ra vun
cao đầy một góc sân. Tổ trưởng các tổ đã chia phần bán
cho tổ viên xong rồi thì bà ta và bác Thông phải dọn
dẹp, quét sân, tưới nước, cọ sàn cho hết mùi tanh tưởi.
Mấy bà lao công thì có gì mà rình?
Họ củ mỉ cù mì, bảo sao làm vậy. Ðúng là hắn rình
đám « ngụy dân », bọn nàng mà thôi. Có phải những công
việc này là một hình phạt? Tất cả lại nói lên tâm địa
nham hiểm của hắn. Hắn nấp dưới chiêu bài « làm theo năng
lực, hưởng ... »để hành hạ, bỉ nhục bọn đàn bà sa cơ
này. Hừ, mày cứ việc rình bọn tao. Công việc chúng tao không
sợ. Ðừng nghĩ rằng đây là công việc hạ tiện và đó là
một sự xỉ nhục. Chúng tao chỉ sợ mất linh hồn như lũ
bay thôi. Nhưng yên chí, sẽ chẳng bao giờ có chuyện đó.
Chúng mày tha hồ đầy đọa, tim óc này, linh hồn này, chúng
mày không bao giờ có thể làm chủ được. Nàng âm thầm
dấy loạn trong đầu khi biết đang bị hắn theo dõi. Thế mà
mỗi lần gặp hắn, lúc nào hắn cũng tươi cười hỏi thăm.
Quân này đúng là thứ đại ma đầu, đại gian xảo. Cả
bọn cán bộ thoải mái, vì sau 6 tháng quản lý, chẳng
thấy có một đối kháng nào. Mọi người như đàn cừu
ngoan ngoãn cốâ uốn mình theo mọi đường lối chúng đưa
ra. Có mấy cô thợ trẻ lại còn tình nguyện lập tổ văn
nghệ khi vừa nghe thủ trưởng mở mồm gợi ý. Sau 8 giơ vàng
ngọc làm việc. Ai ai cũng phải vui vẻ tình nguyện ở lại
để dự lớp chính trị, sau đó ai lo văn nghệ, ở lại
nữa để tập dợt. Lại còn lập đoàn nữa. Cũng mấy cô
thợ trẻ được khuyến khích. Dần dần, chẳng ai có thể
ra về sau 8 giơ làm việc. 6 tháng, dược liệu tồn trữ
từ trước đã hết. Nhiều loại thuốc không còn được bào
chế nữa. Chúng bắt đầu đổi sang bào chế thuốc dân
tộc. Ngoài sân Huệ lại có việc nhận cây thuốc. Bây
giờ là những xe chở cây, chở lá, đổ đầy sân hãng, trông
như đống rác khổng lồ. Dược liệu chưa có nhiều, chưa
cần chai lọ, thế là Huệ và nàng kiêm luôn cả việc chẻ
cây thuốc ra, y như che củi. Vui nhất là phải ngăn rõ đâu
là củi đun, đâu là củi thuốc. Mấy anh nuôi chị nuôi
bạ gì cũng quơ vào chụm bếp. Hôm nào anh nuôi chị nuôi lơ
là, không lo che mưa, củi đun bị ướt, họ lén lấy cả
củi thuốc. Nhờ thế mà vẫn có cơm ăn trưa ở căng tin.
Bọn nàng cũng mặc kệ cho họ lấy. Họ là thứ « cánh tay
dài của miền Bắc » mà còn thò ra lấy ẩu, mình là «
ngụy » hơi đâu can thiệp vào. Hết chẻ lại đến băm. Như
băm bèo ở nhà quê. Ngoài sân thì thụp bóng dáng dao to dao
nhỏ, búa, rìu vung lên, chặt xuống. Rồi thớt to thớt nho
chí cha chí chát. Mỗi ngày cứ như một ngày giỗ thật xôm
tụ. Chỉ
còn thiếu tiếng khóc nỉ non. Nhưng ai biết chăng tiếng khóc
không vang vang âm thầm trong tim óc những người ở trong sân
này? Huệ và nàng có lúc ngồi gần nhau, nhưng vì có mấy bà
lao công cũ, nên hai người không dám tâm sự gì. Hai
tin
động trời làm rung động cả hãng. Bác Thông tự tử ngay
trong nhà bếp sau khi uống nhiều thứ thuốc khác nhau. 7
giờ sáng, có người phát giác ra xác của bác nằm sóng xoài
trong bếp. Bác đã chết từ lâu. Có lẽ từ chập tối hôm
qua. Mọi người đi về nhưng bác còn lúi húi lau chùi trong
bếp, quét dọn ngoài sân. Có lẽ bác cốâ ý chần chờ, đợi
mọi người đi hết mới uống thuốc rồi lén ngủ lại đó
đợi chết. Nhưng anh Ba cũng ngủû lại trong hãng mà không
hay biết gì. Mọi người bàn tán về cái chết thảm não
của bác. Hỏi nhau sao bác không chết ở nhà mà lại chết
trong hãng. Có người suy đoán rằng các con bị tù cả, con
dâu, cháu nội nheo nhóc, thân bác bị trù ếm ê chề, nhục
nhã. Dù già cả cũng không thoát trù dập. Cả đời bác làm
ở hãng này. Bác coi hãng như cái nhà thứ hai của bác
vậy. Có lẽ bác có hậu ý khi tự tử ngay trong hãng. Làm
như thế tai tiếng sẽ không tránh khỏi. Tất cả mọi người
sẽ biết là bác lấy cái chết để nói lên sự phẫn nộ
và chống đối chế độ. động trời thứ hai là sự vắng
mặt của Huệ. Có tin đồn Huệ đã vượt biên cùng các
con sau khi biết tin chồng bị đưa ra ở tù ngoài Bắc. Nàng
như bị ốm nặng khi hai tin này nổ tung trong cùng một ngày.
Thôi thế là hai người bạn thiết đã vắng bóng. Một người
đã thoát kiếp trần ai đau khổ, nhục nhằn. Một có lẽ
đang phơi phới thở hít không khí tự do. Nàng muốn khóc mà
không dám khóc. Nhìn người ta khiêng xác bác Thông đi mà lòng
nàng đau như cắt. Nàng tự hỏi không còn hai người bạn
đó, nàng sẽ sống ra sao đây, trong cái hãng này? Nàng rất
hiểu, Huệ đã không nói cho nàng biết ý định ra đi chỉ
vì không thể nói gì được ở đây, lúc này. Nàng không
buồn gì bạn, trái lại chỉ mong cầu bạn thoát nạn. Huệ
có thoát chưa hay có thể đang ở trong nhà tù nào? Chẳng
lẽ số Huệ hẩm hiu như thế? Nếu thoát rồi, có nhớ đến
nàng không? Có cầu xin ơn trên phù hộ nàng không? Bao giờ
đến lượt nàng đây? Hai
sự
việc động trời xẩy ra cùng một lúc khiến tụi cán bộ
hoảng sợ trông thấy. Rõ ràng chúng muốn trì hoãn, không
họp nhân viên để giải thích. Chắc chắn chúng nó đang tìm
cách chống chế với cấp trên, hoặc đang bị khó khăn
với cấp trên rồi, nên việc ăn nói với nhân viên lúc này
trở thành điều không mấy quan trọng. Sau khi xác bác Thông
được đem trả cho người thân, trong 2 ngày liên tiếp không
thấy bóng dáng đứa cán bộ nào. Chúng nó trốn đâu mất.
Có thể đang bị cấp trên câu lưu hỏi han.ả bọn cán bộ
chưa kịp họp mọi người để giải thích đã nghe tin bị
hoán chuyển. Ngày 5 đưá chúng nó ra đi, trông thiểu não như
những con chó hoang. Mặt đứa nào đứa nấy xanh rờn buồn
xo. Thằng Tiến không dám cả đeo kính đen và vác mặt lên
trời nữa. Mặc dù đeo kính đen là mốt của tất cả cán
bộ vào Nam chiếm Saigon. Trước đây đôi mắt kính không
bao giờ rời mặt nó. Sau
cái
chết của bác Thông và sự ra đi của Huệ, một số nhân
viên và nhất là nàng tự nhủ phải sẵn sàng đối phó
với đòn thù ghê gớm hơn nữa. VÂN HẢI
|